СЛУЧАЈОТ „ПУЛС”: ДЕТАЛНА АНАЛИЗА НА НАЈГОЛЕМИОТ СУДСКИ ПРОЦЕС ВО МАКЕДОНИЈА

- Advertisement -

Седум месеци по најголемата трагедија во поновата историја на Македонија, судењето за пожарот во дискотеката „Пулс” во Кочани конечно започнува. Ова е анализа на тоа што се случува, кој се товари за трагедијата и колку долго може да трае овој историски судски процес.

ТРАГЕДИЈАТА ШТО ЈА ПОТРЕСЕ ДРЖАВАТА

Ноќта меѓу 16 и 17 март 2025 година ќе остане забележана како една од најцрните во македонската историја. Во 2:35 часот наутро, додека над 500 млади луѓе уживале на концертот на популарната поп-група ДНК во дискотеката „Пулс” во Кочани, пиротехничките ефекти го запалиле лесно запаливиот таван на клубот. За помалку од две минути, место на радост и забава се претвори во пекол.

Конечниот биланс е страшен: 63 загинати лица, меѓу кои шест деца, и 193 повредени. Ова е најсмртоносниот пожар во историјата на Македонија и најголемата трагедија во Европа по пожарот во букурешкиот клуб „Колектив” во 2015 година, кој однесе 64 животи.

Трагедијата не беше само резултат на зла судбина. Истрагата откриваше систематско кршење на безбедносните прописи, фалсификувани дозволи, корупција и немарност на повеќе нивоа – од локалните власти до државните институции. Дискотеката работела во објект наменет за магацин за теписи, имала само еден излез, немала противпожарна заштита и функционирала со фалсификувана лиценца.

ОБВИНЕНИЕТО: СИСТЕМАТСКА ОДГОВОРНОСТ

На 13 јуни 2025 година, триесет месеци по трагедијата, Државното јавно обвинителство предводено од државниот јавен обвинител Љупчо Коцевски поднесе обвинение против 37 физички и три правни лица. Подоцна, во септември, беше додадено уште едно лице, со што вкупниот број на обвинети достигна 38.

Кој е обвинет?

Меѓу обвинетите се:

• Дејан Јованов-Деко, сопственик на дискотеката
• Размена Чекиќ Дуровиќ, поранешна државна секретарка во Министерството за економија
• Крешник Бектеши, поранешен министер за економија (постапката против него е запрена)
• Горан Трајковски, поранешен директор на Државниот пазарен инспекторат
• Градоначалници, инспектори, полицајци, членови на обезбедувањето
• Државни службеници од различни институции

Посебна истрага се води и против 13 полицајци од Штип и Кочани кои биле присутни на акциската контрола во ноќта на пожарот и не спречиле употреба на пиротехника.

Правна квалификација

Сите обвинети се товарат за тешки дела против општата сигурност од член 292 во врска со член 288 од Кривичниот законик. Ова кривично дело предвидува казна затвор од најмалку три години, без горна граница, што значи дека казната може да се движи и до 20 години затвор.

Одредени обвинети одговараат и за дополнителни дела:

- Advertisement -

• Примање и давање поткуп
• Злоупотреба на службена положба
• Предизвикување општа опасност

Клучна теза на обвинителството

Обвинителството тврди дека сите обвинети се директно одговорни за трагедијата преку своето дејствување или бездејствување во период од 13 години. Секој од нив имал законски овластувања и обврска да спречи таква катастрофа, но никој тоа не го направил.

Според државниот обвинител Коцевски, постои „нераскинлив синџир” на одговорност каде што секоја алка – од издавањето на фалсификувани дозволи, преку пропустите на инспекциите, до дозволувањето на пиротехника во небезбеден објект – директно придонела за смртоносните последици.

СЛОЖЕНОСТА НА ПРЕДМЕТОТ: ПРЕДИЗВИК ЗА ПРАВОСУДСТВОТО

Случајот „Пулс” претставува еден од најсложените кривични предмети во историјата на македонското правосудство. Неговата комплексност произлегува од неколку фактори:

- Advertisement -

1. Огромен број на учесници

• 38 обвинети физички лица
• 3 обвинети правни лица
• 30 бранители
• 63 семејства на загинати како оштетени
• 193 повредени лица како оштетени
• Стотици сведоци

2. Временски опсег

Обвинението опфаќа период од 13 години (2012-2025), што бара анализа на огромна количина документација, одлуки, дозволи, инспекциски извештаи и кореспонденција меѓу различни институции.

3. Институционална комплексност

Вклучени се повеќе институции:

• Министерство за економија
• Државен пазарен инспекторат
• Локални самоуправи (Општина Кочани)
• Полиција (станица Кочани и Штип)
• Инспекторат за труд
• Управа за јавни приходи

4. Правни предизвици

Обвинението од 117 страници содржи 109 страници возражување од обвинетите и нивните адвокати, што укажува на очекувани остри правни битки околу:

• Индивидуалната одговорност на секој обвинет
• Причинско-последичната врска помеѓу пропустите и трагедијата
• Застареноста на одредени дејствија
• Законитоста на обвинението

СУДЕЊЕТО ЗАПОЧНУВА: ШТО НЕ ЧЕКА?

Првото рочиште е закажано за 19 ноември 2025 година во 9:30 часот во судницата во рамките на Казнено-поправната установа „Идризово” во Скопје. Предметот е распределен на судијката Диана Груевска-Илиевска од Основниот кривичен суд – Скопје.

Зошто во Идризово?

Судот одлучи процесот да се одвива во затворската судница поради:

• Големиот број на обвинети и бранители
• Безбедносните мерки
• Просторни капацитети
• Можноста за присуство на јавноста и медиумите

Планирана динамика

Судот веќе закажа повеќе рочишта за ноември и декември 2025:

• 19 ноември
• 25 ноември
• 26 ноември
• 2 декември
• 4 декември
• 10 декември
• 11 декември

Дополнителни термини ќе се усогласуваат по започнувањето на расправата. Оваа интензивна динамика укажува на намера на судот да се постапува ефикасно, но и реалноста дека ова ќе биде долготраен процес.

Изземања на судии

Две судијки – Тамара Витларова-Смилевска и Илина Смичковска-Илиевска – се изземаа од постапување поради лично познанство со дел од оштетените, што покажува дека трагедијата засегна толку широк круг на луѓе што дури и во правосудството има лични врски со жртвите.

ГЛАСОТ НА СЕМЕЈСТВАТА: БОРБА ЗА ПРАВДА

Родителите и семејствата на починатите формираа Здружение на граѓани „16 Март 2025 – Кочани” и стануваа главна движечка сила во барањето правда. Нивните секојдневни блокади, маршеви секоја сабота и јавни протести го држеа случајот под рефлектор и вршеа притисок врз институциите.

По добивањето на датумот за почеток на судењето, семејствата соопштија дека секојдневните блокади привремено се прекинуваат, но маршевите ќе продолжат секоја сабота „како символ на нивната упорност и борба за вистината”.

Во нивното соопштение се вели:

„Очекуваме фер, транспарентен и непристрасен процес, во кој секој што има одговорност ќе ја понесе. Нашата болка е вечна, но нашата борба е и за сите идни генерации – никогаш повеќе да не се повтори ваква трагедија. Бараме јавноста, медиумите и институциите да го следат овој процес со должно внимание, бидејќи ова не е само судење за еден пожар – ова е судење за човечноста, совеста и одговорноста.”

КОМПАРАТИВНА АНАЛИЗА: КОЛКУ ДОЛГО ТРАЕ ПРАВДАТА?

За да се процени реално траењето на случајот „Пулс”, клучно е да се анализира најсличниот случај во Европа – трагедијата во букурешкиот клуб „Колектив”.

Случајот „Колектив” (Романија)

Трагедијата:

• Датум: 30 октомври 2015
• Жртви: 64 мртви, 146 повредени
• Причина: Пиротехника на концерт, отсуство на безбедносни мерки
• Обвинети: 8 лица (помалку од „Пулс”)

Временска рамка на судењето:

• 2015: Трагедија
• 2017: Започнување на судски процес (2 години по настанот)
• Декември 2019: Првостепена пресуда (4 години по трагедијата)
• Мај 2022: Конечна пресуда од Апелациониот суд (6.5 години по трагедијата)

Изречени казни:

• Градоначалникот на Сектор 4 во Букурешт: 4 години затвор
• Сопствениците на клубот: од 6 до 11 години и 8 месеци
• Пиротехничарите: од 6 до 10 години
• Пожарникарите кои издале дозволи: по 8 години и 8 месеци
• Вкупна обештетување: 36 милиони евра

Важни паралели со „Пулс”:

• Слична причина (пиротехника)
• Систематски пропусти на институциите
• Корупција и фалсификувани дозволи
• Обвинети од различни нивоа (од локални власти до бизнисмени)
• Огромен јавен притисок

Клучна разлика: Случајот „Пулс” има многу повеќе обвинети (38 наспроти 8), што неминовно го прави посложен и потенцијално подолготраен.

РЕАЛНА ПРОЦЕНКА: КОЛКУ ДОЛГО ЌЕ ТРАЕ СЛУЧАЈОТ „ПУЛС”?

Врз основа на сложеноста на предметот, компаративната анализа и специфичностите на македонското правосудство, можат да се идентификуваат три сценарија:

ОПТИМИСТИЧЕН СЦЕНАРИО (4-5 години)

Временска рамка: 2028-2029 година за правосилна пресуда

Овој сценарио е можен само доколку:

• Судот интензивно работи без застои
• Нема значајни процедурални одложувања
• Жалбите се разгледуваат брзо и ефикасно
• Постои политичка волја за брзо завршување
• Јавниот притисок останува силен

Веројатност: 20%

РЕАЛИСТИЧЕН СЦЕНАРИО (6-8 години)

Временска рамка: 2030-2032 година за правосилна пресуда

Ова е најверојатниот сценарио базиран на:

• Искуството од случајот „Колектив” (6.5 години)
• Поголемата сложеност на „Пулс” (повеќе обвинети)
• Реалните капацитети на македонското правосудство
• Очекуваните жалби и ревизии

Предвидено траење по фази:

• Првостепена постапка: 3-4 години (до 2028-2029)
• Апелациска постапка: 2-3 години (до 2030-2031)
• Евентуална ревизија пред Врховен суд: 1-2 години (до 2032)

Веројатност: 60%

ПЕСИМИСТИЧЕН СЦЕНАРИО (9-12 години)

Временска рамка: 2033-2037 година за правосилна пресуда

Овој сценарио може да се случи доколку има:

• Чести барања за изземање на судии
• Процедурални проблеми и правни предизвици
• Потреба од дополнителни експертизи и истраги
• Бавност во административните процедури
• Множество жалби, ревизии и враќања на предметот
• Менување на обвинението или правна квалификација
• Политички и институционални кризи

Веројатност: 20%

ДАЛИ Е МОЖНО СУДЕЊЕТО ДА ТРАЕ ДЕСЕТИЦИ ГОДИНИ?

Краток одговор: Не, тоа е крајно малку веројатно.

Постојат неколку причини зошто екстремно долго траење (20+ години) е речиси невозможно:

1. Правни ограничувања

Македонското кривично право има институт на застареност на кривичното гонење. За тешки кривични дела каде што е пропишана казна затвор над 10 години, застареноста настапува по 20 години. Меѓутоа, за конкретниот случај „Пулс”, бидејќи постапката веќе е во тек, рокот на застареност е прекинат и се продолжува, но не бесконечно.

2. Европски стандарди

Македонија како земја кандидат за ЕУ е под постојан мониторинг на Европската комисија. Еден од клучните критериуми за напредок е ефикасноста на правосудството. Екстремно долго траење на овој високопрофилен случај би било катастрофално за евроинтеграцискиот процес.

3. Јавен и меѓународен притисок

Случајот е под рефлектор не само во Македонија, туку и меѓународно. Семејствата на жртвите се добро организирани и имаат поддршка од НВО, меѓународни организации и јавноста. Долготрајно одолговлекување би предизвикало нови протести и политичка нестабилност.

4. Државен обвинител е јасен

Љупчо Коцевски јавно изјави дека „јавните обвинители ќе реагираат и остро ќе се спротивстават на секој обид за одолговлекување или компромитација на постапката”, што укажува на определба на обвинителството за ефикасно постапување.

5. Компаративни случаи

Дури и во земји со помалку ефикасни правосудни системи, сложени случаи со големи трагедии не траат повеќе од 10-12 години. Случајот „Колектив” е најдобар показател – со слични карактеристики, тој заврши за помалку од 7 години.

ФАКТОРИ КОИ ЌЕ ГО ОПРЕДЕЛАТ ТРАЕЊЕТО

ЗАБАВУВАЧКИ ФАКТОРИ:

1. Огромен број на учесници

• 38 обвинети со 30 адвокати значат стотици возражувања, докази, сведочења
• Секој обвинет има право на одбрана, што бара време

2. Процедурални предизвици

• Можни барања за изземање на судии
• Побарувања за промена на квалификација на делото
• Оспорување на докази
• Потреба од дополнителни вештачења

3. Сложеност на докажувањето

• Потреба да се докаже причинско-последичната врска за секој обвинет поединечно
• Анализа на 13-годишен период
• Обемна документација од повеќе институции

4. Жалбен процес

• Со оглед на тежината на казните, сигурни се жалби
• Апелациона постапка може да трае 2-3 години
• Можна е и ревизија пред Врховен суд

5. Капацитети на правосудството

• Преоптовареност на судовите
• Недостаток на судии
• Административни застои

ЗАБРЗУВАЧКИ ФАКТОРИ:

1. Јавен притисок

• Активни родители и семејства
• Медиумско внимание
• Меѓународна јавност

2. Планирана динамика

• Судот веќе закажа интензивни рочишта
• Намера за ефикасно постапување

3. Политичка волја

• Случајот е приоритет за власта
• Евроинтегративен притисок

4. Јасно обвинение

• Обвинителството има солидна доказна основа
• Детална истрага е завршена

5. Комплетен досие

• Сите докази се собрани
• Сведоци се идентификувани
• Вештачења се направени

ОЧЕКУВАНИ ПРАВНИ БИТКИ

1. Индивидуална одговорност

Најголемото правно прашање ќе биде: Колку секој поединечно е одговорен за трагедијата?

Адвокатите веќе најавуваа дека ќе оспоруваат тоа што обвинителството сите 38 лица ги третира како подеднакво одговорни. Тие ќе тврдат дека:

• Одредени обвинети имале мала или никаква директна врска со пожарот
• Постапувале според законот какви што биле во тоа време
• Не можат да бидат одговорни за дејствија или пропусти од пред 10-13 години

2. Застареност на одредени дејствија

Бидејќи обвинението опфаќа период од 13 години, одбраната ќе се повикува на застареност на дел од дејствијата, особено оние од 2012-2015 година.

3. Причинско-последична врска

Адвокатите ќе се обидуваат да докажат дека:

• Конкретните дејствија или пропусти на нивните клиенти не биле директна причина за пожарот
• Постоеле и други фактори (пиротехника, турканица, паника)
• Немало предвидливост дека од нивното дејствување ќе произлезе трагедија

4. Процедурални прашања

Очекувани се напади врз:

• Законитоста на обвинението
• Правилноста на истрагата
• Одредени докази
• Надлежноста на судот

ЕКОНОМСКИТЕ АСПЕКТИ: ОБЕШТЕТУВАЊА

Покрај кривичните санкции, овој процес ќе вклучува и огромни граѓанско-правни обештетувања за оштетените. Во случајот „Колектив”, вкупното обештетување изнесуваше 36 милиони евра.

Во случајот „Пулс”, со 63 загинати и 193 повредени, обештетувањата можат да достигнат:

• Морална штета за семејствата на загинатите
• Материјална штета (изгубена заработка, трошоци)
• Трошоци за лекување на повредените
• Психолошка поддршка

Солидарно одговорни за плаќање на обештетувањата ќе бидат:

• Обвинетите физички лица
• Обвинетите правни лица (фирми)
• Државата (преку одговорните институции)
• Осигурителните компании

Овој аспект дополнително ја комплицира постапката, бидејќи секое оштетено лице има право да се јави како граѓанска странка и да бара обештетување.

 ШТО НЕ ЧЕКА?

Случајот „Пулс” не е само судски процес – тоа е проверка на македонското правосудство, на институциите, на системот кој треба да ги штити граѓаните. Ова е судење за човечноста, совеста и одговорноста, како што велат родителите на жртвите.

Реалистичен временски рамки:

• 2025-2028: Првостепена постапка
• 2028-2030: Апелациска постапка
• 2030-2032: Можна ревизија и конечна правосилна пресуда

Клучни пораки:

За родителите и семејствата: Патот до правда е долг, но не бесконечен. Искуството од „Колектив” покажува дека со упорност, организираност и јавен притисок, правдата може да се постигне за 6-8 години.

За институциите: Ова е момент за докажување дека системот функционира, дека нема недопирливи и дека одговорноста ќе биде понесена на сите нивоа.

За општеството: Случајот „Пулс” мора да остане будна совест на државата. Вниманието на јавноста, медиумите и меѓународната заедница мора да биде постојано за да се осигури дека судењето ќе биде фер, транспарентно и ефикасно.

Дали може да трае десетици години? Не – тоа е крајно малку веројатно. Но реално е да трае 6 до 10 години, што значи дека конечната правда за 63-те млади животи што беа изгубени може да се очекува околу 2031-2033 година.

Секоја сабота, родителите ќе продолжат да маршираат. Секое рочиште, јавноста ќе го следи внимателно. Секоја одлука, историјата ќе ја памети. Случајот „Пулс” не е само за минатото – тоа е инвестиција во иднината, за да се осигури дека ваква трагедија никогаш повеќе нема да се повтори.

Македонското правосудство сега е пред највисокиот тест. Светот гледа. Историјата суди. А 63-те ангели чекаат правда.

С.Денесовски