Физичкото насилство врз деца претставува еден од најсериозните проблеми во современото општество. Случајот на 28-годишниот татко од Драчево кој ја злоставувал својата четиригодишна ќерка отвора важни прашања за заштитата на децата, родителските права и улогата на правниот систем во превенцијата на ваквите случаи.
Правна рамка за заштита на децата
Национално законодавство
Семејниот закон на Република Северна Македонија предвидува строги мерки за заштита на децата од насилство. Според членот 108, родителските права можат да бидат ограничени или одземени кога родителот:
- Ги занемарува своите родителски должности
- Го злоупотребува родителското право
- Со своето однесување му наштетува на детето
Кривичниот законик предвидува затворска казна од една до пет години за родител или старател кој ќе го злоупотреби, занемари или се однесува сурово кон малолетното лице.
Меѓународни стандарди
Конвенцијата за правата на детето на ОН, ратификувана од страна на Северна Македонија, во членот 19 бара од државите да преземат сите соодветни мерки за заштита на децата од физичко и ментално насилство.
Психолошки аспекти на детското насилство
Влијание врз развојот на детето
Физичкото насилство во раната возраст може да предизвика:
- Долготрајни психолошки траги
- Проблеми во социјалниот развој
- Повисок ризик од развивање на агресивно однесување
- Нарушување на довербата кон возрасните лица
Циклус на насилство
Истражувањата покажуваат дека децата кои биле жртви на насилство имаат поголема веројатност да станат насилници во својот возрасен период, што создава опасен циклус кој мора да биде прекинат.
Дилемата за трајното одземање на родителските права
Аргументи во прилог
Заштита на детето – Примарната цел мора да биде безбедноста и благосостојбата на детето. Кога постои докажано физичко насилство, посебно кон толку мало дете, ризикот од повторување е значителен.
Тежина на делото – Користењето шлаканици за казнување четиригодишно дете покажува екстремен недостаток на родителски инстинкти и разбирање за детскиот развој.
Превентива – Строгите мерки можат да послужат како одвраќање за други потенцијални насилници.
Аргументи против трајното одземање
Можност за рехабилитација – Судовите честопати се обидуваат да ја зачуваат семејната единица преку третман и надзор, наместо трајно разделување.
Правото на детето на семејство – Детето има право да расте во семејна средина, доколку тоа е можно без ризик.
Комплексност на семејните односи – Секој случај има свои специфичности кои мораат да бидат внимателно разгледани.
Улогата на центрите за социјална работа
Центрите за социјална работа играат клучна улога во:
- Процената на ризикот за детето
- Подготвувањето извештаи за судот
- Обезбедувањето алтернативни форми на згрижување
- Следењето на семејната ситуација
Нивната стручна процена е од витално значење за донесувањето правилна одлука од страна на судот.
Препораки за унапредување на системот
Краткорочни мерки
- Итна заштита – Обезбедување непосредна безбедност за детето
- Стручна проценка – Детална психолошка и социјална евалуација на семејната ситуација
- Медицинска помош – Обезбедување соодветно лекување за детето
Долгорочни решенија
- Едукација на родителите – Програми за родителски вештини
- Рана интервенција – Систем за препознавање ризични семејства
- Поддршка на заедницата – Вклучување на локалната заедница во превенцијата
——————————————————————————————————————————-
Случајот од Драчево е болен потсетник на потребата од ефикасен систем за заштита на децата. Додека секој случај мора да биде индивидуално разгледан, основниот принцип мора да биде најдобриот интерес на детето.
Трајното одземање на родителските права не треба да биде автоматска реакција, но во случаи на тешко физичко насилство кон мали деца, мора сериозно да се разгледа. Клучно е да се обезбеди дека такви одлуки се донесуваат врз основа на темелни стручни процени и во согласност со правните стандарди.
Општеството има должност да ги заштити најранливите членови – децата. Тоа значи не само казнување на сторителите, туку и изградба на систем кој ќе ги превенира ваквите трагедии пред да се случат.
Кристина Денесовска
