Во последните 20 години, мерките за реформа на пазарот на труд на поранешниот канцелар Герхард Шредер обезбедија речиси целосна вработеност во Германија. Но, моделот сега е сè погласен поради раширената индустриска криза и зголемениот јаз во вештините.
Прашање е само на месеци додека бројот на невработени во Германија ќе достигне 3 милиони за прв пат по една деценија, бидејќи компаниите или банкротираат или се откажуваат да чекаат пресврт што едноставно не доаѓа. По бранот затворања на фабрики во енергетски интензивните индустрии, како што е хемиската индустрија во 2022 година, клучниот автомобилски сектор исто така ослабна минатата година, при што Фолксваген и други компании најавија илјадници отпуштања, пишува Политико.
Сите сектори сакаат да го намалат бројот на вработени
Ова сега има ударен ефект врз сите помали сектори кои зависат од големите производители. Индикаторот за вработување на минхенскиот истражувачки институт Ifo покажува дека „речиси сите индустриски сектори во Германија сакаат да го намалат бројот на вработени“.
На почетокот на годината бројот на невработени се зголеми за сезонски приспособени 11.000 и изнесува 2,88 милиони или 6,2 отсто од работната сила. Стапката на невработеност сега е на највисоко ниво во повеќе од четири години, само малку под врвот забележан за време на пандемијата и очигледно е дека се движи во погрешна насока. Клаус Вохрејбе, раководител на анкетите на Ифо, рече дека очекува до средината на годината бројот на невработени да достигне психолошки важна граница од 3 милиони.
Тој број е сè уште далеку под темните денови од раните 2000-ти, кога германската индустрија пресели голем дел од синџирот на снабдување во централна Европа, барајќи да ги искористи значително пониските трошоци за работна сила. Во тој егзодус невработеноста се зголеми на повеќе од 5 милиони, пред реформите на Шредер да ја свртат ситуацијата.
Ситуацијата е полоша отколку што покажуваат официјалните бројки
Меѓутоа, поради различни фактори, бројот на невработени не го одразува целосниот обем на кризата. Поголемата употреба на шемите за предвремено пензионирање, владините субвенции за работа со скратено работно време и колапсот на новите работни места сугерираат дека ситуацијата е полоша отколку што сугерираат официјалните бројки.
Земете ја, на пример, познатата германска програма Курзарбејт – систем за социјално осигурување што им овозможува на работодавачите да ги намалат работните часови на своите вработени наместо да ги отпуштат, со привремен надомест. Според прелиминарните проценки на Федералната агенција за труд, 293.000 вработени добиле надоместок според програмата во ноември, што е за 30.000 повеќе од претходниот месец и зголемување за две третини во однос на истиот период минатата година, пишува Politico.
Курзарбејт е дизајниран да им помогне на компаниите во потешките делови од економскиот циклус, ублажувајќи ги проблемите кои се очекува да бидат привремени. По падот на германската влада „семафор“ минатата година, коалицијата на СПД и Зелените го продолжи периодот во кој компаниите можат да го користат Курзарбајт од една на две години.
Но, голем дел од она што ја погоди Германија во последниве години е структурно, а не привремено: губење на евтини извори на енергија и поширока и поагресивна конкуренција од Кина, особено во клучната автомобилска индустрија.
„Продолжувањето на периодот може да ги задржи работниците на неодржливи работни места, наместо да ги ослободи за одржливи“, рече Волербе.
Голем бран отпуштања во иднина
Така, зголемувањето на Курзарбејт ја маскира основната слабост на економијата и може да укаже на голем бран отпуштања во иднина.
„Многу компании сега ги одмеруваат трошоците за задржување на нивната работна сила наспроти ризикот од отпуштања и неможност да најдат квалификувани замени кога работите ќе се вратат повторно“, рече Волербе. „Клучното прашање е колку долго компаниите можат да си ја дозволат оваа ситуација.
Се чини дека сè поголем број компании не можат да си го дозволат тоа. Стечаите на корпоративните компании ќе се зголемат за 25 отсто во 2024 година, додека Енцо Вебер, раководител на истражување во тинк-тенк за пазарот на трудот со седиште во Нирнберг, ИАБ, предупреди оваа недела дека индустријата губи 10.000 работни места секој месец.
Предвременото пензионирање го ублажува падот
Друг начин за прикривање на невработеноста или невработеноста е шемата позната како Altersteilzeit, која им овозможува на луѓето кои се приближуваат до пензија да го намалат своето работно време.
Оваа шема сега повторно ја игра таа улога, но без владини субвенции. Фолксваген планира да укине еквивалент на 35.000 работни места во Германија до 2030 година, а портпаролот на VW рече дека „можиме да го намалиме бројот на работници за околу 24.000 до 2030 година преку демографската крива со делумни понуди за пензионирање“.
„Кризата на пазарот на труд пристигна одамна, но таа едноставно не е видлива“, изјави Николас Стил, сопственик на истоимената компанија за пилани, за Augsburger Allgemeine Zeitung минатиот месец. „Стапката на невработеност во Германија би била многу повисока од 6 отсто доколку делови од големи демографски групи не бидат испратени во предвремено пензионирање преку Altersteilzeit и слични шеми.
Податоците за луѓето кои користат шеми за предвремено пензионирање често доаѓаат со долго задоцнување: најновите бројки од германскиот пензиски систем ги покажуваат на 284.000 на крајот на 2023 година, што е само на половина пат од сегашната рецесија. Тоа е помалку од половина од врвот во 2009 година од 672.000, но бројот се зголемува секоја година од 2015 година, дури и во годините кога германската економија солидно растеше.
Волрејбе рече дека новата влада, по изборите закажани за 23 февруари, може да помогне да се отстранат некои од неодамнешните несигурности кои придонесоа за зголемување на невработеноста.
Сепак, додаде тој, ќе биде потребно време за да се почувствува какво било влијание. Прашањето е – колку долго ќе трае?
Николас Зибарт, кој го води одделот за истражување на пазарот на трудот во Центарот за европски економски истражувања Лајбниц, рече дека е песимист. „Верувам дека следните 10 години ќе бидат многу тешки за Германија и дека ќе видиме зголемување на стапката на невработеност“, рече тој.
