„Усје” ќе си остане каде што е: Историската одлука што никогаш нема да се спроведе

Топ Вести - Слушај сега

Советот на Град Скопје донесе историска одлука за иселување на „Усије” и другите загадувачи, но економските, правните и технички пречки ја прават оваа иницијатива речиси невозможна мисија

- Advertisement -

По 13-часовна маратонска седница, Советот на Град Скопје постигна нешто невообичаено за македонската политичка сцена – едногласност. Сите политички групи застанаа зад иницијативата на Зелен хуман град за започнување постапка за дислокација на цементарницата „Усје” и другите индустриски загадувачи надвор од скопската котлина. Ова е првпат во историјата на градот една еколошка тема да создаде толкава политичка кохезија.

Но зад овој симболичен тријумф се крие низа прашања што оваа одлука ја прават повеќе декларативна отколку изводлива.

Правниот лавиринт

Првата и најосновна пречка е правната рамка. Советот на Град Скопје нема надлежност да нареди затворање или преселување на приватни компании. Цементарницата „Усје” е приватна сопственост, а одлуките за индустриски локации паѓаат под јурисдикција на централната власт, Министерството за животна средина и просторно планирање, и постојните концесиски договори.

Градските власти можат да иницираат, но не и да спроведат. Ова значи дека одлуката е всушност апел, не извршна мерка. Без согласност на владата и измени на просторните планови на државно ниво, иницијативата останува само на хартија.

Економската цена

Дислокацијата на цементарница не е само логистичка операција – тоа е милионски проект со огромни финансиски импликации. Цементарницата „Усје” работи на оваа локација декади, со комплетна инфраструктура, транспортни врски и вработени од локалната заедница.

Прашањата се повеќе од јасни: Кој ќе ја плати дислокацијата? Дали ќе има компензација за компанијата? Каде точно ќе се пресели постројката – и дали таа нова локација воопшто постои? Што ќе се случи со работните места?

Владата нема буџет за ваков потфат, а од компанијата не може да се очекува доброволно да прифати трошоци во износ од десетици милиони евра. Без јасен финансиски план, оваа одлука е желба, не стратегија.

Технолошката реалност

Дури и да се најде локација надвор од котлината, прашањето е дали таа всушност ќе ја реши проблемот со загадувањето. Аерозагадувањето во Скопје не доаѓа само од „Усје” – тоа е комбинација на индивидуално греење, сообраќај, индустрија и географски услови што го затвораат градот во сопствениот смог.

Неколку студии покажуваат дека индустриските објекти придонесуваат помеѓу 15 и 25 отсто од вкупното загадување. Затворањето на „Усје” би донело подобрување, но не и решение.

Понатаму, модерните цементарници користат филтри и технологии за намалување на емисиите. Прашањето е зошто не се инвестира во модернизација на постојната постројка, наместо во нејзино преселување?

Политичката калкулација

Едногласноста во Советот е исто така и политичка работа. Пред избори, ниту една партија не сака да биде таа што ќе гласа против животната средина и здравјето на граѓаните. Да се биде против оваа иницијатива значи да се биде против „чистиот воздух” – а тоа е политички самоубиство.

Но токму затоа е лесно да се гласа за нешто што нема да се случи. Одлуката им дава на политичарите зелен имиџ без ризик од реални последици.

Што всушност следува?

Иницијативата ќе биде испратена до Владата и релевантните министерства. Таму, најверојатно, ќе се најде во долга процедура на „разгледување”, „анализи” и „консултации”. Без политичка волја на централно ниво, конкретен буџет и правна рамка, одлуката нема да се реализира.

Она што Советот на Град Скопје го направи е важно како симбол – тој испрати порака дека проблемот е препознаен и дека постои граѓански притисок. Но симболите не го чистат воздухот.

За вистинска промена потребни се: ревизија на концесиските договори, инвестиции во модернизација на индустријата, строги еколошки стандарди, транспарентност во мерењето на емисиите и, најважно, политичка смелост да се преземат непопуларни но неопходни мерки.

До тогаш, оваа одлука останува она што и е – благороден гест на ранг на невозможна мисија.

Сашо Денесовски