Падот од приоритетите:Европската и американската дипломатија сегашноста ја кројат низ призмата на нови итни приоритети. Украина останува централната точка на вниманието, а Молдавија брзо се искачува на агендата како следната критична точка на геополитичкиот фронт. Во оваа реконфигурација на интереси, Северна Македонија се наоѓа на маргините – ниту довволно важна за да предизвика внимание, ниту довволно проблематична за да наметне итност.
Дипломатските извори потврдуваат дека состојбите на Балканот повеќе се набљудуваат како “замрзнат конфликт” отколку како активна агенда за проширување. Додека Албанија и Црна Гора напредуваат, Северна Македонија и Србија се претвораат во дипломатски “dead end” – земји што не можат да го следат темпото на европските реформи, но истовремено не се доволно значајни за да предизвикаат ревизија на пристапот.
- Падот од приоритетите:Европската и американската дипломатија сегашноста ја кројат низ призмата на нови итни приоритети. Украина останува централната точка на вниманието, а Молдавија брзо се искачува на агендата како следната критична точка на геополитичкиот фронт. Во оваа реконфигурација на интереси, Северна Македонија се наоѓа на маргините – ниту довволно важна за да предизвика внимание, ниту довволно проблематична за да наметне итност.
- Различни брзини, различни судбини
- Конституционалната клопка
- Скандалите како симптом
- Загубениот моментум
- Црната перспектива
Различни брзини, различни судбини
Контрастот на Балканот е болен. Албанија чекори со зајакнато самодоверие кон европското членство, градејќи сè поцврста позиција преку реформи и постојана соработка со западните партнери. Црна Гора, и покрај внатрешните предизвици, успева да одржува траекторија на напредок.
Најпровокативниот е случајот со Косово – дипломатски извори сугерираат дека постои сценарио за “пакетно решение” со Албанија, што би го заобиколило долгогодишниот мртов тек. Ваквиот развој би бил финален доказ за европската стратегија на “различни брзини” каде што Скопје безнадежно заостанува.
Конституционалната клопка
Францускиот предлог и барањето за уставни измени станаа Рубикон што Северна Македонија не можеше да го помине. Владата на ВМРО-ДПМНЕ, заглавена меѓу националистичката реторика и европските услови, избра патоказ што ја држи земјата надвор од европската приказна.
Ова не е само прашање на дипломатска тактика – тоа е фундаментална криза на државничка визија. Европската Унија јасно покажа дека нема да попушта на билатералните блокади, а Северна Македонија се претвори во заложник на сопствената неспособност да понуди излез.
Скандалите како симптом
Бројните афери со злоупотреба на европските фондови не се само коруптивни инциденти – тие се симптом на длабока дисфункционалност. Празните ветувања на владата се множат, а кредибилитетот стремоглаво паѓа. Европските партнери, соочени со сопствени кризи, немаат ниту волја ниту ресурси да ја спасуваат земја што постојано се враќа наназад.
Извештаите на Европската комисија стануваат сè покритички, а тонот во Брисел премина од охрабрување во разочараност. Северна Македонија не само што не напредува – таа активно ги урива сопствените шанси.
Загубениот моментум
Најтрагичното е што Северна Македонија веќе имаше отворени врати. Компромисот со Грција за името, воспоставувањето на добрососедски односи, почетокот на пристапните преговори – сè тоа беше историски капитал што беше расипан низ неколку години на лоши одлуки.
САД, некогаш најгласен заговорник на македонската европска интеграција, сега молчи. Фокусот на Вашингтон е целосно на источниот фланга на НАТО и на спречувањето на руското влијание во Украина и Молдавија. Балканот е сè помалку приоритет, а земјите што не покажуваат капацитет за самопомош се оставени на маргините.
Црната перспектива
Реалноста е суморна: за Северна Македонија во наредните години не се гледа светлина во европскиот тунел. Земјата ризикува да стане балкански “outsider” – ниту целосно интегрирана во европските структури, ниту способна да најде алтернативен пат на развој.
Геополитичката маргинализација не е само прашање на дипломатски престиж. Таа носи економска стагнација, одлив на млади и талентирани луѓе, и длабока фрустрација на граѓаните што гледаат како соседите напредуваат, додека нивната земја стагнира.
Прашањето повеќе не е дали Северна Македонија ќе влезе во ЕУ наскоро – прашањето е дали воопшто постои волја и капацитет за промена на курсот. Засега, одговорот е обесхрабрувачки јасен.
Оваа анализа се базира на моменталните трендови и дипломатски реалности. Иднината секогаш може да донесе промени, но тие бараат храброст, визија и способност за компромис – квалитети што моменталто критично недостасуваат на политичката сцена на Северна Македонија.
Сашо Денесовски
