Завршија локалните избори во Северна Македонија. Коалицијата „Твоја Македонија”, предводена од ВМРО-ДПМНЕ, со освоените над 55 општини и централната власт цврсто во свои раце, се наоѓа пред историски момент – преминот од партиска победа кон вистинска државничка одговорност.
Победите, како и поразите, се паметат. Но што потоа? Дали власта ќе го разбере мандатот што и е доверен, или ќе продолжи да се занимава со опозицијата наместо со државата?
Искушението на апсолутната власт
Апсолутната власт носи апсолутна одговорност – ова не е празна фраза, туку суштинска политичка реалност. Со контрола врз централната власт, мнозинството во Собранието и доминација во локалната самоуправа, ВМРО-ДПМНЕ повеќе нема кај да ја пребива одговорноста. Нема опозиција која може да се обвини за неуспесите. Нема надворешни фактори кои можат да и послужат како изговор.
Сега, вторпат по долг период, владејачката партија има можност – и обврска – да ги реализира своите ветувања без пречки. Но токму тука доаѓа и најголемото искушение: да се остане во зоната на комфор на партиската политика наместо да се преземе вистинската државничка улога.
Од опозициска реторика до државничка мудрост
Едно од најголемите предизвици со кои се соочува секоја партија што доаѓа на власт е трансформацијата од опозициска реторика кон државничка одговорност. Додека беше во опозиција, ВМРО-ДПМНЕја критикуваше претходната власт за сè – од економијата до надворешната политика. Сега, улогите се променети.
Ова бара суштинска промена во пристапот. Државничката улога не подразбира занимавање со внатрешните проблеми на опозицијата, со нивните лидерски борби или со нивното политичко преживување. Таквото однесување е губење на енергија и време кои сега треба да бидат посветени на решавање на реалните проблеми на граѓаните.
Замката на политичката одмазда
Историјата на македонската политика е полна со примери каде новата власт првите месеци или дури и години ги трошела на политичка одмазда кон претходната власт, наместо на градење на иднината. Комисии, анализи, обвинувања – сè тоа може да биде легитимно, но не може да биде приоритет.
Граѓаните не гласаа за ВМРО-ДПМНЕ за да ја гледаат како се занимава со СДСМ и неговите проблеми. Тие гласаа за решенија, за промени, за подобар живот. Политичката одмазда може да задоволи партиски инстинкти, но не донесува напредок.
Евроинтеграциите – тест на зрелост
Евроинтеграциите се најсериозниот тест на државничка зрелост. Процесот е заглавен, а клучот е во решавањето на спорот со Република Бугарија. Ова не е прашање на партиска политика – тоа е прашање на национален интерес.
Решението бара политичка храброст, дипломатска вештина и способност за компромис. Бара надминување на популистичката реторика и соочување со тешките прашања за идентитетот, историјата и иднината. Опозицијата може да критикува, но одговорноста е целосно на власта.
Прашањето не е “како опозицијата ќе се справи со своите проблеми”, туку “како власта ќе го одблокира европскиот пат на земјата”. Се работи за визија, стратегија и имплементација – не за политичка тактика.
Економските реформи – од ветувања до дела
Економската ситуација во земјата е сериозна. Високата невработеност, особено меѓу младите, ниските плати, масовната емиграција, слабата конкурентност – сето тоа не може да се реши со партиски одлуки. Потребни се длабински реформи.
Со контрола врз 55 општини, владејачката коалиција има уникатна можност да имплементира конкретни економски политики на локално ниво. Но ова бара координација, визија и професионализам. Бара градоначалниците да бидат менаџери на развој, не политички функционери.
Локалната власт може да создава услови за инвестиции, да ја подобри инфраструктурата, да поддржи локални бизниси. Но ова бара напор и фокус кој не смее да биде растроен врз политички пресметки.
Внатрешните реформи – правда и владеење на правото
Судскиот систем, борбата против корупцијата, владеењето на правото – сето тоа се темелни прашања за функционирањето на државата. Граѓаните очекуваат овие институции да работат за нив, не за политичките партии.
Реформирањето на овие системи не смее да биде инструмент за политичка одмазда. Ако судството почне да функционира селективно – строго кон политичките противници, а благо кон исто мислениците – тоа не е реформа, туку само замена на една селективна правда со друга.
Вистинската државничка одговорност подразбира градење на институции кои ќе функционираат независно од тоа кој е на власт. Тоа е тешко, бара долгорочна визија и подразбира откажување од краткорочни политички придобивки. Но токму тоа е разликата меѓу партиска власт и државничко водство.
Социјалната кохезија – задача што не трпи одлагање
Македонското општество е длабоко поделено – етнички, политички, идеолошки, социјално. Овие поделби се продлабочувале децении, а секоја нова власт ги продлабочувала наместо да ги лекува.
Државничкиот пристап бара надминување на овие поделби. Бара власта да управува за сите граѓани, не само за оние што гласале за неа. Бара разбирање дека опозицијата не е непријател, туку легитимна политичка сила која ги претставува интересите на значителен дел од граѓаните.
Занимавањето со тоа “како опозицијата ќе ги решава своите проблеми” е антитеза на овој пристап. Тоа е партиско размислување кое води кон понатамошна поларизација. Државничкото размислување бара инклузија, дијалог и градење на консензус за клучните прашања.
Историската одговорност
ВМРО-ДПМНЕ се наоѓа на раскрсница. Може да избере да биде само уште една владејачка партија што ги следи старите обрасци – политичка одмазда, партиско именување на кадри, фокус врз краткорочни политички победи. Или може да избере да биде државничка сила која ќе трасира нов пат.
Историјата нема да суди по тоа колку општини се освоени, ниту по тоа колку е ослабена опозицијата. Историјата ќе суди по тоа што е направено за граѓаните, за државата, за иднината.
Апсолутната власт е апсолутна можност, но и апсолутна одговорност. Може да се искористи за градење или за рушење, за обединување или за поделување, за напредок или за стагнација.
Времето на државничката зрелост
Времето за партиска политика помина. Времето за политичка одмазда е губење на историската можност. Времето за занимавање со опозицијата е одбегнување од реалните предизвици.
Дојде времето за вистинска државничка улога – за храброст да се соочи со тешките прашања, за мудрост да се најдат вистинските решенија, за визија да се гради подобра иднина.
Граѓаните дадоа мандат. Сега очекуваат резултати. Не утре, не кога ќе “се среди опозицијата”, не кога ќе “се решат внатрешните работи”. Сега.
Апсолутната власт носи апсолутна одговорност. Прашањето е дали оние што ја држат оваа власт се подготвени да ја прифатат оваа одговорност.
Сашо ДЕНЕСОВСКИ
