Полска планира да воведе забрана за продажба на алкохол во продавниците во текот на ноќта за да ја намали прекумерната потрошувачка, да го ограничи криминалот и да спречи здравствени проблеми, откако обидот за воведување забрана во Варшава не успеа.
Коалициските партнери на премиерот Доналд Туск – Левичарската партија и центристичката Полска 2050 – предложија законски измени што вклучуваат широка забрана за рекламирање алкохол, забрана за продажба во продавници надвор од угостителските објекти од најмалку 22:00 до 6:00 часот наутро и ограничувања за продажба на бензински пумпи и онлајн. Според нив, мерките се во согласност со препораките од Светската здравствена организација и се меѓу најефикасните алатки за спречување на здравствени проблеми поврзани со алкохолот, како што се ракот и менталните нарушувања. Слични мерки воведе Латвија во август.
Зголемување на смртните случаи поврзани со алкохол
Според податоците на Евростат, што ги посочија Туск и неговите партнери, Полска е меѓу земјите на Европската Унија со најлоши индикатори за смртност поврзана со алкохол.
„Во 2022 година, Полска имаше втор најголем број смртни случаи поврзани со алкохол во ЕУ. Само Словенија е полоша“, рече Туск, според Политико.
Притисокот за национална забрана дојде откако градскиот совет на Варшава го отфрли предлогот за локална забрана. Обидот покажа поделби меѓу политичките групи, дури и во рамките на коалицијата на Туск. Градските советници го отфрлија предлогот на градоначалникот Рафал Тржасковски, велејќи дека тој ги крши граѓанските слободи, иако анкетите на јавното мислење покажаа силна поддршка кај жителите на Варшава. Тржасковски вети дека ќе продолжи да се обидува.
Дебатата доаѓа и откако светските лидери не успеаја да се договорат за заедничка политичка декларација за борба против хроничните болести, вклучително и оние поврзани со алкохолот, нагласувајќи колку е тешко да се координираат мерките за јавно здравје во политички поделена средина.
Пратеничката од левицата, Јоана Вича, рече дека локалните власти честопати немаат решителност и храброст да воведат забрани за алкохол во текот на ноќта, поради што, вели таа, е потребна национална одлука. Таа додаде дека поддршката на Туск може да биде клучна за мерките што треба да се преземат и спроведат. Предлозите моментално се во јавна консултација, а се очекува парламентот да ги дебатира кон крајот на октомври или почетокот на ноември.
Полска е презаситена со продавници за алкохол. На крајот на 2023 година, имало речиси 119.000 од нив, вклучувајќи мали приватни продавници, големи малопродажни синџири и бензински пумпи кои работат 24 часа. За споредба, Шведска има само 900 продавници за алкохол, една за околу 11.000 луѓе, додека во Полска има една продавница за секои 320 жители.
Околу 180 полски општини веќе воведоа некаков вид ноќна забрана, вклучувајќи го и Краков, најпосетуваната туристичка дестинација во земјата. Варшава на крајот успеа да воведе пробна забрана во два од своите 18 градски области, но критичарите велат дека тоа не е доволно. Полициските извештаи од областите каде што се во сила забраните известуваат за позитивни ефекти, како што се помал криминал, побезбедни улици и помалку итни повици.
Трошоци над придобивките
Самиот премиер Туск неодамна изјави дека би сакал локалните власти да го следат примерот на оние кои систематски се обидуваат да се борат против ефектите од она што тој го нарекува „либерален алкохолизам“. Според него, присуството на пијани луѓе ноќе, во близина на домовите или во центрите на големите градови, воопшто не е пријатно.
Според нацртот на Левицата, забраната би опфаќала продажба на бензински пумпи и во установи за долгорочна рехабилитација и би вовела национална забрана од 22:00 до 6:00 часот, со можност локалните власти да го продолжат времето од 21:00 до 9:00 часот. Исто така, предвидува задолжителни проверки на возраста за секоја купување и забрана за продажба на алкохол под комбинираната вредност на акцизата и ДДВ, што е вообичаена практика во трговските промоции. Партијата Полска 2050 предлага да им се дозволи на локалните власти да ја продолжат забраната на девет часа и да ги менуваат лиценците што не се променети 23 години.
Националниот центар за превенција од зависност проценува дека социјалните трошоци од консумирање алкохол во Полска изнесуваат околу 93 милијарди злоти годишно (21,8 милијарди евра), додека приходите од акцизи носат само околу 14 милијарди злоти. Потрошувачката на чист алкохол по глава на жител изнесувала 8,8 литри во 2024 година, што е намалување од 9,7 литри во 2021 година, главно поради намалената потрошувачка на пиво, додека потрошувачката на жестоки пијалоци останала стабилна. Според податоците на СЗО, Полјаците сè уште пијат повеќе од просекот во ЕУ.
Една од причините може да биде цената. Просечната месечна плата во 2024 година била доволна за купување 2.103 шишиња пиво од половина литар, најмногу од 2002 година. Пристапноста на другите видови алкохол исто така расте.
Индустријата за пијалоци остро се спротивставува на предложените мерки. Здружението на Бровари Полски во соопштение за медиумите изјави дека станува збор за „популистичка прекумерна регулација“ создадена во бранови на емоции, со низа хаотични промени кои не ги земаат предвид трендовите на потрошувачка или пазарните околности. Пиварската индустрија тврди дека продажбата на пиво опаѓа со години – за шест години се намалила за околу 15 проценти, а во првите девет месеци од оваа година паднала за дополнителни седум до осум проценти, додека цените се зголемиле за околу 45 проценти. Индустријата, исто така, предупредува дека нацртот би влијаел и на безалкохолното пиво, кое, тврдат тие, всушност помага во намалувањето на внесот на алкохол, а дека домашните производители би биле особено погодени.
Претставниците на производителите на алкохолни пијалоци, исто така, изразуваат незадоволство. Карол Стек, раководител на здружението на работодавачи од таа индустрија, изјави за државната агенција ПАП дека претприемачите повторно се непријатно изненадени од законските иницијативи што ја загрозуваат стабилноста на бизнисот.
