Повеќе од локални избори
Претстојните локални избори во Република Северна Македонија носат посебна тежина во политичкиот момент во кој се наоѓа земјата. Иако по својата природа локалните избори претставуваат избор на граѓаните за претставници кои ќе се грижат за нивните секојдневни потреби во наредните четири години, овој пат тие добиваат и карaктер на своевиден тест за легитимитетот и довербата во владината коалиција предводена од ВМРО-ДПМНЕ , ВЛЕН,ВРЕДИ и др.
Од убедлива победа до предизвици во власта
На парламентарните избори пред една година, ВМРО-ДПМНЕ оствари историска победа која го промени политичкиот пејзаж во земјата. ВМРО-ДПМНЕ освои 436.000 гласови и 58 пратенички мандати, што претставува убедливо најголема разлика во однос на освоени мандати со најголемиот опонент СДСМ – дури 40 мандати разлика. За споредба, СДСМ оствари историски најлош резултат со само 154.000 гласови и 18 мандати, паднувајќи на третото место по освоени мандати. Граѓаните јасно ја казнија тогашната владејачка структура предводена од СДСМ и ДУИ, изразувајќи незадоволство од нивните политики и управување.
Кампањата на ВМРО-ДПМНЕ беше обоена со амбициозни ветувања кои резонираа кај електоратот:
- Враќање на името “Македонија” – под слоганот “никогаш Северна”
- Економски бум со ветувања за масивни инвестиции
- Фундаментални промени во управувањето со државата
- Нулта корупција
Реалноста на власта: Меѓу ветувања и ограничувања
По една година владеење на коалицијата ВМРО-ДПМНЕ и ВЛЕН, а земајќи ја предвид и Пржинската влада како дел од истиот политички блок, можеме да говориме за речиси две години политичко влијание на оваа коалиција. Овој период е доволен за првична проценка на остварувањето на изборните ветувања.
Меѓутоа, политичката реалност се покажа покомплексна од кампањските слогани. Процесот на враќање на уставното име на државата се соочува со меѓународни и правни предизвици, економските резултати не се во согласност со ветените “милијарди инвестиции”, а граѓаните се соочуваат со секојдневни проблеми кои бараат конкретни решенија.
Тестот на локалните избори
Зошто овие избори се клучни?
Локалните избори претставуваат првиот реален тест за владината коалиција по преземањето на власта. Тие ќе покажат дали:
- ВМРО-ДПМНЕ може да ја задржи поддршката – Историската победа на парламентарните избори создаде високи очекувања?
- Коалицијата со ВЛЕН е стабилна – Етничките албански гласачи се клучни за одржување на мнозинството?
- Граѓаните се задоволни од досегашното управување на локално ниво?
Тревожните сигнали
Според достапни анкетарски истражувања, особено тие што се сметаат за најрелевантни (вклучувајќи ги и оценките на ОБСЕ), се забележуваат неколку тревожни трендови за владината коалиција:
- Пад на поддршката за ВМРО-ДПМНЕ од приближно над 100.000 гласачи на национално ниво
- Намалена мобилизација на традиционалниот електорат
- Зголемена критичност кај граѓаните во однос на неостварени ветувања
Динамиката кај помалите партии
Не смее да се изостави и учеството на Левица, која како партија бележи благ раст на рејтингот, претежно кај помладата популација. На парламентарните избори во 2024 година, Левица освои 68.000 гласови и 6 пратенички мандати, тројно повеќе од претходните избори. Нивната растечка поддршка кај младите може да претставува дополнителен предизвик за традиционалните партии на локално ниво.
Од друга страна, ЗНАМ на Максим Димитриевски се очекува да доживее можно фијаско на локалните избори со што би се намалила и нивната компетентност во партиципирање на власта. Иако на парламентарните избори ЗНАМ освои 56.000 гласови и 6 мандати, нивната поддршка покажува знаци на пад, а локалните избори можат да ја потврдат оваа тенденција на опаѓање на нивното политичко влијание.
Сценарија и импликации
Сценарио 1: Потврдување на поддршката
Доколку ВМРО-ДПМНЕ и ВЛЕН успеат да ги задржат своите позиции на локалните избори, тоа ќе претставува потврда на нивниот мандат и ќе им даде простор за продолжување на политиките во тековниот мандат. Успешното одржување на поддршката близу до нивоата од 2024 година (436.000 гласови за ВМРО-ДПМНЕ) би значело стабилност за коалицијата.
Сценарио 2: Блага ерозија на поддршката
Делумен пад на поддршката не мора да значи крај на коалицијата, но ќе наметне потреба од ревизија на политиките и подобро исполнување на изборните ветувања.
Сценарио 3: Значителна загуба на позиции
Најтревожниот сценарио за владината коалиција би бил значителен пад на ВЛЕН и преземање на клучни општини од страна на ДУИ. Ова би ја ставило владата на “стаклени нозе” и би создало потреба од преиспитување на коалициските договори.
Можноста за политичко преуредување
Доколку се материјализира најнегативниот сценарио за ВМРО-ДПМНЕ и ВЛЕН, единствената опција за задржување на власта би била формирање на нова коалиција со ДУИ. Ова би значело:
- Враќање на Али Ахмети на политичката сцена како клучен играч
- Промена на политичките приоритети во согласност со барањата на ДУИ
- Потенцијални промени во владината структура и политиките
Таков развој на настаните би било иронично, имајќи предвид дека ВМРО-ДПМНЕ дојде на власт токму со критики кон претходната коалиција која вклучуваше ДУИ.
Локалните избори како вистински барометар
Претстојните локални избори се повеќе од обичен избор на градоначалници и советници. Тие претставуваат вистински барометар на јавното мислење за досегашното управување на владината коалиција и нејзините перспективи за иднина.
Резултатите ќе покажат дали амбициозните ветувања од изборната кампања најдоа одглас во конкретни дела, или граѓаните повторно ќе изразат незадоволство преку гласачките ливчиња. За ВМРО-ДПМНЕ и ВЛЕН, овие избори се можност да го потврдат својот мандат, но истовремено и ризик од политичко преуредување кое може да ги врати на политичката сцена оние актери од кои се дистанцираа во минатото.
Резултатите од локалните избори ќе определат не само кој ќе управува со градовите и општините во наредните четири години, туку и дали владината коалиција има доволно политички капитал да ги спроведе своите реформи и ветувања до крајот на мандатот.
Сашо Денесовски
