Противречност во срцето на обвинувањето! Најновата политичка контроверза околу наводната “јахта афера” ја покажува типичната македонска политичка реторика – богата на емоции, сиромашна на факти. ВМРО-ДПМНЕ истовремено поставува две прашања кои се взаемно исклучуваат: првo, како д-р Филипче може да си дозволи јахта со лекарска плата, и второ, чија всушност е јахтата на која тој се одмара.
Оваа внатрешна противречност не е случајна грешка – таа е симптом на поширок проблем во македонската политичка култура каде обвинувањата се лансираат пред да се проверат фактите. Ако партијата не знае дали воопшто се работи за Филипчева јахта, зошто тогаш го прашува како ја купил?
Анатомија на политичката кампања
Техниката на инсинуацијата
Наместо директни обвинувања кои можат да се демантираат, се користат прашања кои сугерираат неправилности: “Како се купува јахта со лекарска плата?” Ова е класична техника која дозволува да се посее сомнеж без да се презентираат докази.
Селективната морал
Кога авторот прашува “со какви плати се купени” јахтите на владините претставници, тој всушност прави валидна поента – зошто стандардите не се еднакви за сите? Но оваа логика работи и во спротивна насока: ако е проблем за едните, треба да биде проблем и за другите.
“Whataboutism” како одбрана
Пренасочувањето на фокусот кон владините функционери е типичен пример на тактиката “а што е со…” која цели да ги релативизира сопствените слабости преку укажување на слабостите на другите.
Поширокиот контекст: Јавниот интерес vs. приватноста
Легитимни прашања
- Дали јавните функционери треба да ги декларираат сите свои средства за рекреација?
- Каде е границата меѓу приватниот живот и јавниот интерес?
- Дали постојат правила за конфликт на интереси кои се прекршуваат?
Проблематични аспекти
- Обвинувања базирани на спекулации наместо на факти
- Селективна примена на морални стандарди
- Фокус на личности наместо на системски прашања
Медиумската одговорност
Оваа контроверза ја покажува потребата за:
Фактички новинарство: Медиумите треба да бараат конкретни докази пред да репродуцираат политички обвинувања.
Контекстуализација: Наместо само да пренесуваат обвинувања, медиумите треба да ги ставаат во правниот и етичкиот контекст.
Еднаков третман: Ако се истражуваат имотните состојби на едни политичари, истото треба да се прави и за другите.
Системски решенија наместо политички театар
Наместо сезонски скандали, потребни се:
Транспарентност
- Задолжително декларирање на сите средства за рекреација над одредена вредност
- Јавен регистар на имоти на јавни функционери
- Редовни ревизии на декларираните средства
Правна рамка
- Јасни правила за конфликт на интереси
- Независни институции за контрола
- Ефикасни санкции за прекршувачите
Медиумски стандарди
- Проверка на факти пред објавување
- Разликување меѓу докази и спекулации
- Еднаков третман на сите политички субјекти
Од политичкиот цирк кон сериозна дебата
Јахта контроверзата е уште еден пример како македонската политика функционира во режим на постојани обвинувања и противобвинувања, додека суштинските прашања остануваат нерешени. Граѓаните заслужуваат повеќе од политички театар – тие заслужуваат транспарентни институции, фактичко новинарство и лидери кои се фокусираат на решенија наместо на скандали.
Вистинското прашање не е чија е јахтата или како е купена, туку како да изградиме систем каде таквите прашања нема да мора да се поставуваат бидејќи сè ќе биде транспарентно и во согласност со законот.
Оваа анализа е базирана на јавно достапни информации и има за цел да го поттикне критичкото размислување за улогата на медиумите и политичките партии во демократското општество.
Сашо Денесовски
