МЕДИУМСКАТА ВОЈНА ОКОЛУ ТРАГЕДИЈАТА ВО „ПУЛС”: КОГА НОВИНАРСТВОТО СЕ ПРЕТВОРА ВО ПОЛИТИЧКО ОРУЖЈЕ

Трагедија која ја подели медиумската сцена

- Advertisement -

Ноќта на 16 март 2025 година завинаги ќе остане врежана во колективната меморија на Македонија. Во дискотеката „Пулс” во Кочани, за време на концерт на групата ДНК, избувна пожар кој го однесе животот на 62 млади луѓе и повреди околу 200 лица. Ова е најголемата трагедија во независна Македонија и најсмртоносниот пожар во Европа по трагедијата во романскиот клуб „Колектив” во 2015 година.

Но, додека семејствата жалат и бараат правда, се развива паралелна битка – медиумска војна која ја открива длабоката поделба на новинарската сцена, политизацијата на истражувачкото новинарство и прашањата за етиката на објавување на материјали кои се предмет на кривични истраги.

Оваа медиумска војна ги има како главни протагонисти Истражувачката репортерска лабораторија (ИРЛ) и нејзината главна и одговорна уредничка Сашка Цветкоска од една страна, и порталот Плус Инфо со неговиот уредник Бранко Геровски од друга страна.

Првиот чин: ИРЛ објавува „експлозивни” материјали

Во септември 2025 година, шест месеци по трагедијата, Истражувачката репортерска лабораторија објавува видео-сторија со досега необјавени снимки и документи од истрагата за трагедијата. Објавата предизвика земјотрес во јавноста.

Според објавеното од ИРЛ, газдата на клубот, Дејан Јованов – Деко, наводно бил однапред предупредуван за контроли од страна на инспектори од Управата за јавни приходи, во замена за подароци и резервации. ИРЛ објавува дека дел од инспекторите примале и скапи подароци, меѓу кои и часовник. Дополнително, ИРЛ открива дека еден од потенцијално осомничените е во роднинска врска со актуелната в.д. директорка на УЈП.

Објавата на ИРЛ беше презентирана како истражувачко новинарство во јавен интерес – разоткривање на корупција и системска неправда која доведе до најголемата трагедија во земјата. ИРЛ, која е непрофитна медиумска организација позната по истражувачкото новинарство и добитник на 11 престижни домашни и меѓународни награди, се позиционираше како чувар на јавниот интерес.

Реакцијата беше брза. Управата за јавни приходи веднаш пристапи кон спроведување на внатрешна проверка и донесе решение за суспензија на вработените лица кои се опфатени во случајот – Дејан Паунов и Драги Димитриев. Според УЈП, комуникациите укажуваат на можност за оддавање на даночна тајна, како и неовластено информирање за претстојни контроли и координирани активности со други надлежни институции.

Вториот чин: Геровски контраатакува

Но, само неколку дена по објавата на ИРЛ, Бранко Геровски, главен и одговорен уредник на Плус Инфо и Слободен печат, објавува своја анализа под наслов: “ВО КОМУНИКАЦИЈАТА НА МЛАДИОТ ГАЗДА НА КОЧАНСКАТА ДИСКОТЕКА НА СМРТТА И НА ИНСПЕКТОР ДАЦО „ПУЛСИРААТ” ЗВУЧНИ ИМИЊА ОД ВРВОТ НА СДСМ – Зошто „свиркачите” ги скриле разговорите во кои се спомнуваат Оливер Спасовски, Благој Бочварски, Сања Лукаревска, Бојан Маричиќ и Маринела Тушев”.

Геровски не го напаѓа фактографското во објавата на ИРЛ. Напротив, тој потврдува дека релациите меѓу клучните актери кои ги анализира ИРЛ се неспорни. Но, тој отвора сосема друга димензија на прашањето.

- Advertisement -

Геровски тврди дека ИРЛ селективно ги објавува информациите. Десетина дена пред ИРЛ да објави својата сторија, извор од Јавното обвинителство го навестил Геровски за можноста да го добие извештајот на анализираната телефонска комуникација меѓу неколку клучни лица, кој е дел од доказниот материјал за поднесеното обвинение.

И тука доаѓа клучното обвинување: Во тие телефонски разговори, според Геровски, “пулсираат” имињата на високи функционери на СДСМ – Оливер Спасовски (поранешен министер за внатрешни работи), Благој Бочварски (поранешен градоначалник на Скопје), Сања Лукаревска (поранешна министерка), Бојан Маричиќ и Маринела Тушев. Но, овие делови од комуникацијата, според Геровски, ИРЛ ги “скрила”.

“Како и целиот перформанс на јавниот обвинител Љупчо Коцевски и на неговата екипа во врска со трагедијата во Кочани, така и протекувањето делови од телефонската комуникација на некои локални актери, покажува само едно – паничен обид на лошото менаџирање на истрагата да му се даде политичка боја и да се оправдаат слабостите во обвинението,” пишува Геровски.

- Advertisement -

Третиот чин: Скриени прашања за “верига на пропусти”

Медиумската војна помеѓу ИРЛ и Плус Инфо не е изолиран настан. Таа е дел од пошироко прашање за селективноста на истрагата и политизацијата на процесот на утврдување на одговорноста.

Државниот јавен обвинител Љупчо Коцевски, објавувајќи ги деталите од истрагата, говореше за “веригата на пропусти” – систем кој со години дозволувал дискотеката „Пулс” да функционира иако не ги исполнувала минималните безбедносни услови. Под истрага се стави огромен број лица: сопствениците на дискотеката, градоначалниците на Кочани, инспектори, обезбедувачи, поранешни министри за економија и директори на Дирекцијата за заштита и спасување.

Но, како што пишуваше порталот 360 степени, постојат сериозни прашања за селективноста на истрагата. Проблемот е што во временскиот период од јануари 2020 година до март 2025 година, на чело на Државниот пазарен инспекторат не се смениле двајца директори (колку што се под истрага), туку четворица: Стојко Пауновски (кадар на СДСМ), Анета Симеска Димоска (кадар на СДСМ), Горан Трајковски (кадар на СДСМ), и Влатко Стојковски (кадар на ВМРО-ДПМНЕ, актуелен директор).

Под истрага се само Симеска-Димоска и Трајковски (двајца кадри на поранешната власт на СДСМ). Не се под истрага ниту Пауновски (иако бил директор во релевантниот период), ниту актуелниот директор Стојковски (кој е на функција во временската рамка на “верижните пропусти”).

Исто така, актуелниот министер за економија не е опфатен со истрагата. Државниот јавен обвинител Коцевски објасни дека причината е што нема доказ дека сопственикот на клубот иницирал постапка за нова лиценца во 2025 година, кога актуелниот министер е на функција. Но, оваа селективност создава впечаток за политичка инструментализација на истрагата.

Четвртиот чин: Етиката на објавување на материјали од истрагата

Централното прашање во медиумската војна е прашањето на новинарската етика: Дали медиумите треба да објавуваат материјали кои се дел од активна кривична истрага?

Од една страна, стои принципот на јавниот интерес и правото на граѓаните да знаат. Трагедијата во „Пулс” е најголемата несреќа во независна Македонија. Семејствата на жртвите бараат правда. Јавноста има право да знае кој е одговорен, како функционирал системот на корупција кој дозволувал илегална дискотека да работи со години, и дали истрагата е непристрасна или политички селективна.

Од друга страна, стои принципот на заштита на интегритетот на истрагата. Објавувањето на материјали кои се дел од активна истрага може да:

1. Компромитирано собирање на докази – Осомничените можат да ги прилагодат своите искази или да уништат докази
2. Влијание на сведоците – Кога материјалите се објавени јавно, сведоците можат да бидат под притисок или да ги прилагодат своите сведочења
3. Нарушување фер судски процес – Јавното мислење формирано од медиумските објави може да влијае на судиите
4. Оддавање на службена или даночна тајна – Што е кривично дело

Бранко Геровски е директен во својата критика: “Не е ни чесно ни одговорно Јавното обвинителство јавно да го лиферува доказите од истрагата.”

Но, тука се отвора и друго прашање: Доколку изворот на материјалите е самото Јавно обвинителство, како што тврди Геровски, тогаш прашањето не е само за новинарската етика, туку и за инструментализација на правдата. Дали Обвинителството користи “лиферувања” за да креира јавно мислење? Дали материјалите селективно се доставуваат до одредени медиуми за да се создаде одредена наратива?

Петтиот чин: Кој има интерес да ја компромитира истрагата?

Клучното прашање е: Кој има интерес да ја компромитира истрагата за пожарот во „Пулс”?

1. Политички актери од поранешната власт

Истрагата опфаќа значителен број функционери од поранешната власт, особено од СДСМ и ДУИ. Под истрага се поранешните министри за економија Ваљон Сарачини, Беким Незири и Дритон Кучи (кадри на ДУИ), ексдиректорите на Дирекцијата за заштита и спасување Шабан Салиу и Аднан Џаферовски (кадар на СДСМ), како и бројни инспектори и градоначалници.

Овие лица имаат директен интерес истрагата да биде компромитирана, одложена или да се создаде впечаток за политичка селективност која би ја довела во прашање нејзината легитимност.

2. Актуелната власт

Актуелната власт, со премиерот Христијан Мицкоски на чело, дојде на власт со ветување за борба против корупцијата на претходната власт. Случајот „Пулс” е идеална можност да се покаже дека СДСМ и ДУИ создале систем на корупција кој доведе до трагедија.

Но, актуелната власт исто така има интерес да се избегне проширување на истрагата кон нејзините кадри. Прашањата за тоа зошто актуелниот директор на Државниот пазарен инспекторат не е под истрага, или зошто не се истражуваат сите директори кои биле на функција во релевантниот период, укажуваат на можна селективност.

3. Поединци во институциите

Постојат и поединци во рамките на институциите кои имаат директен интерес да ја саботираат истрагата. Доколку материјалите од истрагата “лиферуваат” од Јавното обвинителство, како што тврди Геровски, тогаш постојат луѓе кои сакаат одредени информации да бидат јавни, а други скриени, за да се создаде одредена наратива.

4. Медиумите и нивните политички врски

Конечно, самите медиуми имаат свои мотиви. ИРЛ е перципирана како близу до западните донатори и критична кон СДСМ, но исто така и кон ВМРО-ДПМНЕ кога е на власт. Плус Инфо и Бранко Геровски традиционално се перципирани изминатиов период како блиски до ВМРО ДПМНЕ.

Медиумската војна помеѓу нив не е само новинарски дебата, туку одразува и подлабоки политички поделби.

Шестиот чин: Жртвите на медиумската војна

Додека медиумите и политичките актери водат своја борба, вистинските жртви на оваа медиумска војна се семејствата на 62 млади луѓе кои загинаа во пожарот.

Граѓанската иницијатива „Кој е следен”, која организираше протести и собири во чест на жртвите, побара транспарентно и целосно објавување на документацијата поврзана со работењето на дискотеката „Пулс” од 2012 до денес. Но, наместо транспарентност, тие добија медиумска војна.

Обвинителниот акт за пожарот во „Пулс” опфаќа 34 физички и 3 правни лица. Тримесечната истрага на тринаесетте обвинители резултираше со 46.000 докази и 165 страници обвинителен акт. На листата на сведоци се 283 лица.

Но, дали овој огромен обвинителен акт ќе резултира со правда, или ќе биде подриен од медиумската и политичката војна?

Седмиот чин: Прашањето на телефонската комуникација

Централното прашање во медиумската војна е содржината на телефонската комуникација која е дел од истрагата. Геровски тврди дека во таа комуникација “пулсираат” имиња на високи функционери на СДСМ, но дека овие делови се “скриени” од јавноста.

Тој пишува: “При тоа, нагласувам уште еднаш дека телефонската комуникација може да се третира само како индиција, односно околност која може да ја наведе истрагата да испита сомненија за можни сторени кривични дела, за коруптивни влијанија и слично – индицијата, сама по себе, не е доказ.”

Ова е критично разликување. Геровски не тврди дека споменувањето на имињата на функционери на СДСМ во телефонските разговори е доказ за нивна директна одговорност. Тој тврди дека тоа е индиција која треба да биде истражена.

Но, доколку овие индиции не се истражуваат, или се “криат”, тогаш истрагата е селективна. И доколку истрагата е селективна, таа е политички инструментализирана.

Државниот јавен обвинител Љупчо Коцевски изјави дека објавените пораки за пожарот во Кочани се дел од доказите и дека Обвинителството води предистражна постапка за вработени во УЈП и други институции за повеќе кривични дела поврзани со пожарот.

Но, ова не одговара на прашањето зошто одредени делови од комуникацијата се објавуваат, а други не!

Осмиот чин: Системскиот колапс

Она што медиумската војна го прикрива е длабоката системска криза која ја овозможи трагедијата во „Пулс”.

Дискотеката „Пулс” работела илегално со години. Премиерот Мицкоски објавил дека во цела Македонија биле издадени само 12 законски лиценци за ноќни клубови, меѓу кои не се наоѓал клубот „Пулс”. Градбата претрпела неовластени видоизменувања, вклучително и употреба на незаконски материјали за звучна изолација, што можеби придонело за брзо ширење на пожарот.

Министерот за внатрешни работи Панче Тошковски објавил дека се распишани потерници за над 20 лица, а 15 осомничени веќе биле во притвор. Тој открил дека дискотеката „Пулс” ја добила дозволата за работа преку корупција и поткуп.

Тројца поранешни градоначалници на Кочани биле уапсени – Ратко Димитровски, Николчо Илиев и Љупчо Папазов (кој поднел оставка по пожарот) – под сомнение дека се вмешани во незаконското работење на ноќниот клуб.

Ова не е приказна за неколку корумпирани поединци. Ова е приказна за системски колапс – кога институциите на државата, со години, дозволуваат илегална дискотека да работи, кога инспекторите ги предупредуваат сопствениците за контроли, кога градоначалниците издаваат дозволи за објекти кои не ги исполнуваат безбедносните стандарди, кога министрите не ги вршат своите надзорни функции.

Деветтиот чин: Улогата на Јавното обвинителство

Централната институција во оваа приказна е Јавното обвинителство и неговиот „лидер“, државниот јавен обвинител Љупчо Коцевски.

Коцевски е именуван на функција од поранешната власт на СДСМ. Тој е клучната фигура која треба да обезбеди дека истрагата е целосна, непристрасна и професионална.

Но, Коцевски е и лице кое е под огромен притисок. Од една страна, актуелната власт бара брзи резултати и докази за корупцијата на поранешната власт. Од друга страна, поранешната власт го обвинува за политичка селективност и инструментализација на правдата.

Прашањето дали материјалите од истрагата “лиферуваат” од Јавното обвинителство е клучно. Доколку тоа е точно, тогаш Обвинителството не само што врши истрага, туку и активно учествува во креирањето на јавно мислење преку селективно објавување на информации до медиумите.

Ова е крајно проблематично од аспект на владеењето на правото. Обвинителството треба да биде независно и непристрасно. Неговата задача е да ги собере доказите и да поднесе обвинение, не да води медиумска кампања.

Десеттиот чин: Новинарството на раскрсница

Медиумската војна околу случајот „Пулс” ја става македонската новинарска сцена на раскрсница.

Истражувачкото новинарство е критично важно за секоја демократија. Новинарите имаат обврска да ги истражуваат оние на власт, да ги разоткриваат корупцијата и злоупотребите, да бидат глас на граѓаните. ИРЛ и Сашка Цветкоска, со нивната долгогодишна работа, заслужуваат признание за нивниот придонес во истражувачкото новинарство.

Но, истражувачкото новинарство исто така мора да биде одговорно. Објавувањето на материјали кои се дел од активна кривична истрага мора да биде внимателно балансирано со јавниот интерес и со ризикот од компромитирање на истрагата. Селективното објавување на информации, доколку е точно обвинувањето на Геровски, е манипулација, не новинарство и тука Геровски би бил во право.

Од друга страна, Бранко Геровски и Плус Инфо имаат легитимно прашање за селективноста на информациите кои се објавуваат. Но, самата нивна критика може да биде дел од политичка стратегија за дискредитирање на истрагата која опфаќа функционери на СДСМ.

Новинарството на раскрсница значи дека македонските медиуми мораат да одлучат: Дали ќе бидат инструмент на политичките партии, или ќе бидат независен чувар на јавниот интерес?

Финале: Правда одложена е правда ускратена

Медиумската војна околу случајот „Пулс” е симптом на подлабока болест на македонското општество – целосната политизација на институциите, медиумите и на самата правда.

62 млади луѓе загинаа во пожарот во „Пулс”. Нивните семејства бараат одговори. Кој е одговорен? Зошто илегална дискотека работела со години? Зошто институциите не ја запреле? Дали ќе има правда?

Но, наместо одговори, тие добиваат медиумска војна. Наместо правда, тие добиваат политичка инструментализација на нивната болка.

Истрагата за пожарот во „Пулс” мора да биде целосна, непристрасна и професионална. Сите одговорни, без разлика на политичката припадност, мораат да одговараат. Селективната правда не е правда.

Медиумите имаат клучна улога во овој процес. Нивната задача е да ги контролираат институциите, да поставуваат критички прашања, да бараат одговорност. Но, тие мораат да го прават тоа одговорно, без политичка пристрасност, без селективно објавување на информации, без инструментализација на трагедијата.

Во крајна линија, вистинското прашање не е дали ИРЛ или Плус Инфо се “во право” во нивната медиумска војна. Вистинското прашање е: Дали 62-те млади луѓе кои загинаа во „Пулс” ќе добијат правда?

Правдата кој е одложена е правда ускратена. И медиумската војна ја одложува правдата.

Епилог: Три прашања кои остануваат

Додека оваа анализа се затвора, три критични прашања остануваат без одговор:

1. Зошто истрагата е селективна? Зошто одредени директори на државни институции се под истрага, а други кои биле на функција во истиот период не се?
2. Кој “лиферува” материјали од истрагата? Доколку материјалите навистина доаѓаат од Јавното обвинителство, како што тврди Геровски, кој е изворот и со каква цел?
3. Што содржи целосната телефонска комуникација? Доколку навистина постојат делови каде се спомнуваат високи функционери на СДСМ, зошто тие не се дел од истрагата?

Овие прашања нема да бидат одговорени со медиумска војна. Тие можат да бидат одговорени само со професионална, целосна и непристрасна истрага.

Семејствата на жртвите, и целото македонско општество, заслужуваат правда. Не политичка правда. Не селективна правда. Туку правда без придавки.

Белешка на авторот:

Оваа анализа е базирана на јавно достапни информации од различни извори, вклучувајќи објави од ИРЛ, Плус Инфо, 360 степени, Макфакс, и други медиуми. Ниту еден од наведените ставови не претставува конечна вистина, туку се дел од медиумските наративи кои се развиваат околу случајот. Целта на анализата не е да се донесе пресуда кој е “во право”, туку да се разберат динамиките на медиумската војна и нејзиното влијание врз истрагата и барањето на правдата.

Сашо Денесовски-главен и одговорен уредник на Охридскај