Случајот на д-р Игор Кузмановски го отвори еден од најболните апсцеси на македонското општество – системската толеранција кон привилегираните и колапсот на професионалната етика кај оние кои би требало да бидат нејзини столбови. Кога видеото со лекар кој конзумира кокаин стана јавно, очекувањето беше едноставно: правната држава ќе реагира, професијата ќе се дистанцира, институциите ќе функционираат. Наместо тоа, добивме мрачна слика на корпоративна солидарност која го надминува здравиот разум.
Одбраната на неодбранливото
Најзагрижувачкиот аспект не е самиот чин на министерот за здравство кој го разреши Кузмановски – тоа беше минималниот институционален одговор. Вистинскиот шок е реакцијата на колегите од Универзитетската клиника за неврологија. Наместо да ја осудат очигледната повреда на професионалните стандарди, тие застанаа во одбрана на колегата, создавајќи наратива на “лов на вештерки” и нападнат професионалец.
Што точно бранат овие лекари? Правото на нивниот колега да користи тешки дроги додека истовремено има пристап до пациенти, до контролирани супстанци, до одлуки кои влијаат на човечки животи? Бранат ли принцип според кој медицинската легитимација е заштитен штит од законот и од етиката?
Новата надредена теза: Елитата е над законот
Реакцијата на колегите лекари имплицитно поставува опасна теза: постојат две категории граѓани во оваа држава. Обичниот народ кој за иста дрога завршува во затвор, и елитата – лекарите, политичарите, моќниците – кои уживаат имунитет. Оваа двојност не е нова, но ретко е толку бруталнo експлицитна.
Замислете пациент кој користи кокаин – веднаш би бил третиран како криминалец, потенцијална опасност, недостоен за било каков респект. Но лекар кој прави исто? Тој е “жртва на медиумска хајка”, “професионалец чиј приватен живот не треба да се меша со работата”, “колега кој заслужува поддршка”.
Институционална парализа
Молчењето на јавното обвинителство и МВР е подеднакво вознемирувачко. Зошто Кузмановски не е уапсен? Зошто нема истрага? Видеото е јавно достапно, доказите се очигледни. За обичен граѓанин, таква документација би била доволна за итна реакција на правосудните органи.
Оваа селективна правда го урива темелот на секоја демократија. Кога институциите избираат кој ќе одговара, а кој ќе биде заштитен, тогаш законот престанува да биде закон – станува инструмент на одржување на хиерархиите на моќта.
Етичкото дно
Да, реакцијата на колегите лекари го допре дното на професионалноста и етиката. Но проблемот е подлабок: тие всушност поставуваат ново дно. Нормализираат идеја дека медицинската професија е над законот, дека дипломата е индулгенција за однесување кое за другите е недопустливо.
Хипократовата заклетва вели “Primum non nocere” – пред се’, не прави штети. Како лекар кој злоупотребува супстанци кои уништуваат , влијаат на одлучувањето и создаваат зависност може да го испочитува овој принцип? Како пациентите може да имаат доверба во систем каде колегите го бранат такво однесување?
Епилог на разложување
Случајот Кузмановски не е изолиран инцидент – тој е симптом на општествена болест. Болест на двојни стандарди, на корпоративна солидарност која го надминува здравиот разум, на институции кои функционираат само кога им одговара.
Се додека постои еден закон за привилегираните и друг за останатите, се додека професионалната етика е жртвувана на олтарот на колегијалноста, Македонија ќе остане општество каде што правдата е илузија, а довербата во институциите – мртва буква на хартија.
Прашањето веќе не е дали д-р Кузмановски ќе одговара. Прашањето е дали ние, како општество, сме подготвени да ја одбраниме идејата дека никој – ниту лекар, ниту политичар, ниту моќник – не смее да биде над законот.
Сашо Денесовски
