Недостатокот на конкуренција, нерегулираните маржи и запоставеното домашно производство ги зголемуваат цените на најосновните прехранбени производи, предупредува економистот Зоран Павловиќ во емисијата „Нови дан“.
Повикувајќи се на анализите на цените на прехранбените производи во европските метрополи, во „Ново дан“ разговаравме со економистот Зоран Павловиќ за тоа зошто месото, млекото, оризот и другите неопходни производи се поскапи во Бања Лука отколку во Мадрид или Берлин, додека платите не се во чекор со трошоците за живот. Павловиќ наведува дека клучниот проблем е слабата конкуренција и отсуството на ограничувања на маржите за основните производи.
„Синџирите на маркети ги зголемуваат цените таму каде што потрошувачката е највисока“
„Една од главните причини е недостатокот на конкуренција. Големите синџири ги прилагодија цените и ја анализираа потрошувачката на граѓаните. Бидејќи домаќинствата се фокусирани на основните прехранбени производи, цените растат токму таму каде што потрошувачката е највисока за да се покријат деловните трошоци“, вели Павловиќ.
Тој додава дека таквото однесување е „рационално од перспектива на трговските центри, но катастрофално за домаќинствата“, бидејќи станува збор за прехранбени производи што се купуваат секој ден. Како илустрација, тој наведува дека јасно дефинирана малопродажна маржа од 25 фенинзи се применува за гориво, „додека за основните прехранбени производи таква максимизација на маржата не постои“.
Регулирање на маржата и поместување кон домашно производство
Павловиќ смета дека е потребно законски да се ограничат маржите на основните производи и повторно да се активираат механизмите што претходно ги имаше надлежното министерство: „Министерството за трговија и туризам во РС имаше регулатива за максимизација на маржата, но таа престана да се применува. Треба да се врати, а неодговорно е да не се прави тоа“.
Друг клучен проблем, вели тој, е запоставеното домашно производство: субвенциите не се исплаќаат редовно, а „увозното лоби“ ги диктира цените на полиците. „Министерството не може да ги постави пресметките на производството под реалните трошоци. Ако го затвориме домашното производство, ќе бидеме целосно зависни од увозниците и дистрибутерите“, предупредува тој.
Примери од регионот: конкуренција и јавни кампањи
Павловиќ истакнува дека влезот на голем германски синџир би можел, како во Србија, да ги намали цените на основните прехранбени производи и да ја принуди конкуренцијата да прави прилагодувања. Како позитивен пример, тој ја наведува и Црна Гора, каде што трговците на мало се натпреваруваат кој ќе понуди најприфатлива „неделна кошничка“, а победникот добива бесплатна промоција на јавниот сервис. „Постојат различни методи за влијание врз трговците на мало – ние во БиХ не користиме ништо од тоа“, вели тој.
„Путерот станува луксуз“
Разговорот истакна дека производите како путерот можат да бидат поевтини во многу европски метрополи отколку овде, додека потрошувачите сè повеќе избираат поевтини замени како што е маргаринот. „Колку сме посиромашни, толку ќе бидат повисоки цените на основните прехранбени производи – бидејќи трговците на мало ги зголемуваат маржите токму на она што го купуваме најмногу“, вели Павловиќ.
