Кога станува збор за овогодинешната Нобелова награда за мир, која ќе биде објавена денес, едно е речиси сигурно: американскиот претседател Доналд Трамп нема да ја добие, без разлика колку ја сака. Но, кој ќе ја добие?
Норвешкиот Нобелов комитет во Осло ќе ја заврши неизвесноста во петок во 11 часот по средноевропско време кога ќе го објави победникот.
Светот е во мрачна ситуација. Бројот на вооружени конфликти во кои е вклучена барем една земја никогаш не бил поголем од оној во 2024 година, откако Универзитетот во Упсала започна да води база на податоци за глобалните конфликти во 1946 година.
Трамп постојано повторува дека ја заслужува престижната награда затоа што решил „осум конфликти“, но експертите велат дека тој нема да биде изборот на Нобеловиот комитет, барем не оваа година.
„Не, нема да биде Трамп оваа година“, рече шведскиот професор Питер Валенстин, експерт за меѓународни односи.
„Но, можеби следната година? Дотогаш, прашината ќе се спушти врз неговите различни иницијативи, вклучително и кризата во Газа“, додаде тој.
Многу експерти веруваат дека тврдењата на Трамп дека е „миротворец“ се претерани и изразуваат загриженост за неговата политика „Америка на прво место“.
„Покрај обидот за преговори за мир за Газа, видовме политики кои всушност се спротивни на намерите и она што е напишано во тестаментот на Алфред Нобел, а тоа е промовирање на меѓународната соработка, братството на народите и разоружувањето“, рече Нина Грегер, раководител на Институтот за мировни истражувања во Осло.
Според неа, списокот на дејствија на Трамп кои не се во согласност со идеалите на Нобеловата награда за мир е долг.
Трамп ги повлече Соединетите Држави од меѓународни организации и мултилатерални договори, започна трговски војни и против сојузниците и против непријателите, се закани дека ќе го одземе Гренланд од Данска со сила, нареди распоредување на Националната гарда во американските градови и ги нападна академските слободи на универзитетите и слободата на изразување.
„Ја гледаме целата слика“, објасни Јорген Ватне Фриднес, претседател на петчлениот комитет што ја доделува наградата.
„Целата организација или целата личност на личноста е важна, но пред сè, гледаме што всушност постигнале за мирот“, рече тој.
Изборот нема да биде контроверзен
Оваа година, 338 лица и организации се номинирани за Нобелова награда за мир, но списокот е таен.
Десетици илјади луѓе можат да номинираат кандидати, вклучувајќи претставници и министри од сите земји, поранешни лауреати, некои универзитетски професори и членови на Нобеловиот комитет.
Во 2024 година, јапонската организација за преживеани од атомската бомба Нихон Хиданко ја доби наградата за нејзината борба за забрана на нуклеарно оружје.
Оваа година нема јасен фаворит, но циркулираат неколку имиња.
Се споменуваат суданските организации „Соби за итен одговор“, мрежа на волонтери кои ги ризикуваат своите животи за да ги хранат и да им помогнат на луѓето во војна, потоа Јулија Навална, вдовицата на критичарот на Путин, Алексеј Навални, и Канцеларијата за демократски институции и човекови права, која ги следи изборите.
Со својот избор, Нобеловиот комитет би можел да ја потврди и својата посветеност на светскиот поредок што Трамп го доведува во прашање и да му ја додели наградата на генералниот секретар на ООН, Антонио Гутереш, или на тело на ООН, како што се агенцијата за бегалци УНХЦР или палестинската агенција за помош УНРВА.
Тој можеше да ја даде и на меѓународни судови како што се Меѓународниот суд на правдата (МСП) или Меѓународниот кривичен суд (МКС) или Комитетот за заштита на новинарите или Репортери без граници.
Но, тој можеше, како и многу пати досега, да избере сосема неочекуван лауреат.
