Според Комитетот за заштита на новинарите, Србија е земјата што предизвикува најголема загриженост меѓу земјите-членки на Европската Унија и кандидатите за влез во таа заедница, пишува шпанскиот весник „Периодико“ (El Periodico).
Го објавуваме текстот на „Периодико“ во целост:
Првиот напад се случи на 2 јули. На тој ден, Вук Цвијиќ го користел својот мобилен телефон за да ја сними полициската интервенција за време на студентскиот протест против српската влада, во близина на Правниот факултет во Белград.
„Прво ме удрија, а потоа некои маскирани полицајци ме одведоа од местото на настанот, спречувајќи ме да продолжам да ја документирам насилната акција што ја спроведуваа, иако веќе ја покажав мојата идентификација“, рече новинарот.
„Вториот пат, подоцна, ме испрскаа со хемиска супстанца што ме заслепи повеќе од еден час“, додава тој, со сериозен тон, но со решителност.
Цвијиќ е новинар за неделникот „Радар“, специјализиран за истражувачко новинарство за корупција и политика. Неговата приказна, на која реагираа и домашни и меѓународни организации, ја одразува судбината на многу новинари во балканската земја во текот на изминатата година.
Србија, кандидат за членство во Европската Унија, се соочува со протести против корупцијата што ги уништува нејзините институции речиси една година. Овие протести, исто така, ја зголемија агресивноста на владата на Александар Вучиќ кон медиумите – особено оние што критички известуваат и ги следат демонстрациите – и дополнително ги зголемија загриженостите за слободата на медиумите во земјата. Причината е зголемениот број случаи на новинари кои пријавуваат напади од страна на полицијата или групи поврзани со Вучиќ.
Поточно, Независното здружение на новинари на Србија (NUNS) документираше 135 извештаи за физички напади, закани и разни форми на притисок врз новинарите што ги известуваат протестите од почетокот на 2025 година. Од друга страна, Репортери без граници (RSF) регистрираа 34 физички напади – само помеѓу 1 јули и 25 август – додека Комитетот за заштита на новинарите (CPJ) собра сведоштва од 28 новинари кои рекоа дека се чувствувале „таргетирани“ од полицијата.
Земјата што предизвикува најголема загриженост
Атила Монг, претставник на CPJ за Европа, отворено го кажува тоа. „Во моментов, Србија е земја-членка на ЕУ и земја-кандидат што најмногу нè загрижува. Она што е алармантно е што насилството трае со месеци и дека многу од овие новинари се прикажани како „предавници“ или „терористи“, па дури и директно нападнати од Вучиќ во неговите јавни говори“, објаснува Монг. „Нивото на заплашување несомнено се зголеми, а она што го гледаме е дека полицијата не само што не ги заштитува, туку во некои случаи и самите станаа мети“, додава тој.
Евидентираните случаи, исто така, покажуваат вообичаени шеми, вклучувајќи произволни апсења на новинари, физички напади и уништување или запленување на опрема. Според организациите што ја следат слободата на медиумите, сторителите во многу случаи биле политички активисти блиски до Српската напредна партија (СНС) или членови на безбедносните сили. Покрај тоа, како во случајот со Вук Цвијиќ, некои новинари биле нападнати додека документирале напади врз демонстранти.
Особено напнато лето
Летните месеци беа особено напнати. Некои од случаите документирани од CPJ:
– На 1 јули, фоторепортер на слободна пракса беше уапсен во Белград, претепан во комбе, принуден да избрише снимки, а мемориската картичка му беше уништена;
– На 25 јули, новинар беше приведен во Лазаревац преку ноќ, лажно обвинет за учество во блокада на автопат додека известуваше за настан;
– Помеѓу 13 и 15 август, фоторепортерка беше претепана и повредена, друга новинарка беше испрскана со хемиска супстанца, фотограф беше нападнат со палка и соборен на земја, а две новинарки беа турнати – од кои на едната ѝ беше одземен телефонот;
– На 5 септември, новинарка која носеше елек на кој пишуваше „печат“ беше претепана и клоцана, друга новинарка беше принудена да лежи на земја 15 минути, а на трета ѝ беше одземен микрофонот и уништен.
