Министерот за земјоделство одговара на парламентарно прашање со документ кој не содржи ниту еден конкретен податок
СКОПЈЕ – Додека македонските земјоделци очајнички чекаат средства од ИПАРД програмата на ЕУ, министерот за земјоделство Цветан Трипуноски им доставил на пратениците документ кој повеќе личи на копии од општи ЕУ документи отколку на сериозен одговор на парламентарно прашање. Анализата на одговорот упатува на уште поголемо прашање: дали министерот воопшто знае што се случува со ИПАРД програмата или едноставно се обидува да ја прикрие вистината?
Милионите што ги нема
ИПАРД (Инструментот за претпристапна помош за рурален развој) е клучна програма на ЕУ преку која македонското земјоделство треба да добие десетици милиони евра за модернизација и развој. Суспендирањето на плаќањата не е само административна работа – тоа значи дека стотици земјоделци не можат да ги подмират кредитите, да инвестираат во опрема или да одржат свои фарми. За многумина, ова е прашање на економско опстојување.
Токму затоа Комисијата за земјоделство на Собранието на 14 ноември 2025 година побарала конкретни одговори. Прашањата се јасни и легитимни:
- Зошто се суспендирани плаќањата?
- Колку долго ќе трае оваа ситуација?
- Што конкретно се презема за решавање на проблемот?
Многу зборови, нула информации
Одговорот на министерот Трипуноски, доставен под архивски број 02-13612/2, е еден параграф долг – но еден многу збунувачки параграф. Наместо да одговори на поставените прашања, министерот почнува со магловита реченица:
“Во согласност со член 10 од Рамковната спогодба за финансиско партнерство помеѓу Европската комисија и Република Северна Македонија…”
Одговорот потоа продолжува со објаснување дека структурите на ИПА III ќе “превземат дополнителни мерки и активности” за да “обезбедат увереност дека воспоставениот систем гарантира легалност и регуларност на плаќањата од ИПАРД.”
Што всушност недостасува?
Анализата на документот покажува фрапантен недостаток на основни информации:
1. Ниту збор за причините Најважното прашање – зошто се суспендирани плаќањата – воопшто не е адресирано. Дали има корупција? Дали има системски проблеми во Агенцијата за финансиска поддршка на земјоделството? Дали има неправилности во проектите? Дали е проблемот во министерството? Трипуноски молчи.
2. Нема временска рамка Ниту еден датум, ниту еден рок, ниту една индикација кога земјоделците можат да очекуваат решение. Дали ова ќе трае недели, месеци или години? Министерот очигледно не смета дека е важно да се каже.
3. Нема конкретни мерки Одговорот зборува за “дополнителни мерки и активности” и “ефективни мерки за заштита од измами и корупција” – но не наведува ниту една конкретна активност. Што точно се прави? Кој е одговорен? Кои се рокови? Ништо.
Техника на празно зборување
Стилот на одговорот е учебнички пример на бирократско избегнување на одговорност. Министерот користи неколку класични техники:
Техника 1: Сокриј се зад ЕУ јаргонот Фрази како “воспоставување на структурите” и “индиректно управување со финансиската помош” звучат импресивно, но не кажуваат ништо конкретно. Ова е класичен случај на употреба на стручна терминологија за да се создаде илузија на компетентност.
Техника 2: Пренасочи го проблемот кон процедурата Наместо да зборува за суспендирањето, Трипуноски зборува за “надлежностите и активностите на ИПА структурата.” Ова е како да ве прашаат зошто куќата гори, а вие да почнете да објаснувате како функционира пожарната служба.
Техника 3: Општи изјави наместо конкретни факти “Легалност и регуларност,” “заштита од измами и корупција” – сето ова звучи добро, но е целосно бессодржинско без конкретни примери, податоци или акциони планови.
Политичките импликации
Вакавиот одговор не е само лош – тој е потенцијално опасен за демократијата. Парламентарната контрола е еден од основните механизми преку кои Собранието ја врши својата улога. Кога министер може безобразно да достави ваков одговор, без последици, се случуваат неколку работи:
Прво, се обезвреднува улогата на пратениците. Ако министрите можат да одговараат со општи приказни, тогаш целата идеја на парламентарна одговорност станува фарса.
Второ, се крие вистината од јавноста. Граѓаните имаат право да знаат зошто не функционира програма финансирана со нивни пари и пари на ЕУ.
Трето, се создава простор за злоупотреби. Кога нема транспарентност, нема ни одговорност – а тоа е идеална средина за корупција.
Споредба со добра практика
За да се разбере колку е лош овој одговор, замислете како би изгледал професионален, одговорен одговор:
“Плаќањата од ИПАРД се суспендирани на 15 октомври 2025 година, по наоѓањето на неправилности во 12 проекти каде што вкупно 2.3 милиони евра се доделени без соодветна документација. Формирана е истражна комисија која досега испита 47 случаи. До 15 декември очекуваме завршување на ревизијата, а до крајот на јануари воспоставување на нови контролни механизми. Понатаму следуваат конкретни чекори А, Б, В…”
Видете ја разликата? Конкретни датуми, броеви, факти, временска рамка, одговорност.
Европската димензија
Особено проблематично е што ова не е само внатрешна работа. ИПАРД е програма на ЕУ, а ЕУ внимателно го следи како земјите кандидати управуваат со европските фондови. Ваквиот тип на нетранспарентност може сериозно да ги поткопа шансите на Македонија за напредок на европскиот пат.
Кога ЕУ суспендира плаќања, тоа обично значи дека има сериозни системски проблеми. Кога министерот не сака да биде транспарентен за овие проблеми, тоа кај Брисел разбудува црвени светла. Пораката е јасна: ако не можете транспарентно да управувате со предпристапни фондови, како ќе управувате со многу поголемите средства на ЕУ?
Реакции од земјоделскиот сектор
Земјоделците, чии проекти виси во воздух, се разбранети. Еден фармер од Пелагонија, кој сакаше да остане анонимен, вели: “Ние веќе завршивме инвестиции, зедовме кредити, а сега не знаеме дали воопшто ќе добиеме пари. И кога бараме одговор, добиваме вакви писма што ништо не објаснуваат.”
Синдикатите на земјоделците се подеднакво критични. “Ова е неодговорно однесување кон сектор што вработува десетици илјади луѓе,” изјави за нас претставник на Здружението на земјоделски производители. “Ние не бараме никакви привилегии – бараме само чесен одговор што се случува со нашите пари.”
Што треба да се случи понатаму?
Комисијата за земјоделство има неколку опции:
Прво, да го отфрли овој одговор како небоден и да побара нов, конкретен одговор со рокови за доставување.
Второ, да го повика министерот на распит во Комисијата каде што ќе мора усно да одговори на прашања.
Трето, ако министерот продолжи со избегнување, да го иницира прашањето за негова оставка поради неспособност да ја врши функцијата.
Криза на одговорност
Овој документ е повеќе од лош одговор на парламентарно прашање – тој е симптом на поголема болест во македонскиот политички систем. Кога министри можат безказнето да ги игнорираат парламентарните тела, кога транспарентноста е опционална, кога конкретните одговори се заменуваат со бирократски жаргон – тогаш имаме сериозен проблем со демократската одговорност.
Цветан Трипуноски им должи одговори на пратениците, на земјоделците и на граѓаните. Прашањето е: дали тие одговори воопшто постојат, или министерот едноставно се надева дека ако доволно долго зборува општо, луѓето ќе заборават што всушност го прашале?
Во функционална демократија, ваков одговор би бил доволен за парламентарна криза. Ќе видиме дали македонското Собрание ќе реагира соодветно.
Министерството за земјоделство не одговори на нашето барање за дополнителен коментар до моментот на објавување на овој текст.
К.Д.
