Здружението на земјоделци на Федерацијата на БиХ бара од надлежните институции итен одговор. Тие велат: „Производството на сурово млеко во Федерацијата на БиХ се урива, увозот е неконтролиран. Решете го или ќе одиме до границите“.
Млекарите од Федерацијата на БиХ велат дека до 70 проценти од потребите за млеко се увезуваат, додека БиХ произведува 55 проценти од потребите на домашниот пазар. Тие предупредуваат дека млекото што го увезуваме е со сомнителен квалитет и не ги содржи состојките на „вистинското млеко“.
ТК го зголемува производството на млеко
Елдин Глибановиќ, претседател на Здружението на производители на млеко ТК, рече дека со години биле лидер во производството на млеко како кантон, но дека поради некои лоши политики во последните 10 години, тие стагнирале. Сега работите се подобриле.
„Падот на производството на млеко беше неизбежен. Порано произведувавме над 30 милиони литри млеко дневно, а во последните неколку години со право можеме да кажеме дека падот на млекото беше од 31 милион на 27 милиони, што беше многу загрижувачко кога станува збор за Тузланскиот кантон. Бидејќи добро знаеме дека имаме многу добри ресурси кога станува збор за државно земјоделско земјиште и географски сме сместени како рамничарска област, и во последните две години се обидувавме да го запреме тој пад, во што успеавме. Со некои добри мерки во последните 10 години, успеавме да го запреме и можеме да кажеме дека во 2025 година, во Тузланскиот кантон беа произведени уште 3 милиони, што на крајот изнесува 31 милион литри млеко произведено на пазарот на Тузланскиот кантон. Јас сум земјоделец кој доаѓа од Живинице и мојата фарма произведува околу 600 литри дневно. Тоа е, можеме да кажеме, семејна фарма и можеме да кажеме дека оваа фарма е финансиски стабилна бидејќи нема други вработени. Ова е, реков, фарма која работи во рамките на семејството и на Секако, не им исплаќаме плати на сите, велиме дека работиме за ручек, така да се каже“, рече Глибановиќ.
„Во последните 3 години не почувствувавме никакво зголемување на стимулациите за производство на млеко“
Ермин Велаџиќ, претседател на Здружението на производители на млеко и месо на USK, рече дека млекарниците во овој кантон ќе произведат околу 43 милиони литри во тековната 2025 година и дека во вкупното производство во Федерацијата, тие произведуваат околу 30% од млекото како кантон. Тој им се заблагодари на властите на USK кои, како што вели, го препознале стратешкото производство на млеко, поради што производството се зголемува од година во година.
„Да речеме дека во 2024 година, во споредба со 2023 година, пораснавме за 5 милиони. Од мојата фарма во Бужим дневно излегуваат помеѓу 1.700 и 1.800 литри млеко. Ова е екстра класа млеко купено од млекарот. Кога ќе го разгледаме концептот на производство на млеко во Босна и Херцеговина, или во Федерацијата на Босна и Херцеговина, тој е систематски регулиран и систематски заштитен со некои закони, правилници и програми досега, сепак, во последните 3 години не почувствувавме никакво зголемување на стимулациите за производство на млеко. Иако инфлацијата, која се зголемуваше и се зголемува секој ден, не беше проследена со земјоделски стимулации преку програмата. Сепак, се зборуваше за одредено зголемување на цената на млекото во однос на влезните инпути, или суровините за производство на млеко, кои се зголемија по цена за некои 15-20%, сепак, инфлацијата беше исто така некои 10-15%. Побаравме зголемување на откупната цена на млекото, по неколку состаноци одржани меѓу преработувачите и некои во Сојузното министерство за земјоделство, управување со води, по што веднаш почнаа „да организираат состаноци со услов“ дека цената на млекото мора да се намали, дека има вишоци. Ние сè уште тврдиме дека ова не е вишок млеко на пазарот, туку дека е погоден пазар за малопродажните синџири што доаѓаат од ЕУ во БиХ, кои се покажуваат како најевтини, дека можат да бидат најконкурентни. Прашањето е што произведуваат, какво млеко продаваат тука, бидејќи најувезеното млеко е млеко со состојки од палмино масло, растителни масти и така натаму, најмалку млеко од она што треба да се нарече млеко и млечни производи“, рече Велаџиќ.
Апел до граѓаните
Гибановиќ нагласува дека прекумерниот увоз го загрозува домашното производство и дека властите во БиХ треба да постават цел прво да ги пласираат домашните производи, а дури потоа да увезуваат она што не можеме да го произведеме или количините што не можеме да ги произведеме.
„Апелирам до нашите граѓани да купуваат домашни производи бидејќи со тоа го зајакнуваме, пред сè, буџетот на Федерацијата на Босна и Херцеговина, а најважно од сè, нашите домашни производители кои составија огромен синџир, и мислам дека тоа не треба да се доведува во прашање во ниту еден момент, но сè што треба да воведам не е проблем. Но, пред сè, на државно ниво, мора да ја разбудиме свеста кај нашите власти дека без домашно производство немаме силна држава“, рече тој.
„Увозот надминува 70 проценти, а ние задоволуваме 55 проценти од пазарните потреби“
Велаџиќ презентираше податоци дека 55 проценти од млекото се произведува во ФБиХ од вкупните пазарни потреби, а дека остатокот 45 проценти треба да се увезуваат. Сепак, нагласува тој, проблемот е што увозот надминува 70 проценти.
„И тука се создава овој неконтролиран увоз и на квалитет и на квантитет. Меѓутоа, кога станува збор за квалитет, овде споменав дека млекото што се увезува има висока содржина на палмино масло, млечните производи имаат многу растителни масти, така што сè е повеќе од вистинско млеко. Сепак, за да Босна и Херцеговина, односно Федерацијата на Босна и Херцеговина, ги заштити нашите земјоделски производители, треба да усвои стратегија со корисниците на стратегијата, програмите и регулативите. Тука, сè се прави зад параван, земјоделските производители не се вклучени во програми или регулативи. Утре ова може да престане, запомнете дека за три дена нема да имаме ништо да купиме на нашите пазари. Србија лесно го заштити своето домашно производство преку ЦЕФТА договорот, како земја, околу милион и пол литри влегоа во Србија, но сега го ограничи количеството на увоз. Затоа бараме од Советот на министри да го заштити и производството ако не увезува ниту еден од производите со низок квалитет, за да не заштити нас и работните места и да ги збогати буџетите, да ги пополни буџетите, а земјоделските производители да бидат задоволни“, смета Велаџиќ.
Поради откупната цена, млекарниците се во минус на почетокот
Нихад Фејзиќ, производител на млеко од Вогошќа, истакнува дека млекарниците во Босна и Херцеговина не се доволно конкурентни за извоз бидејќи немаат доволно од она што им недостасува во производството, поддршката од државата не е доволна и немаат син дизел. Тој истакнува дека според моменталната откупна цена, земјоделците ќе бидат во минус од 11-12 фенинзи, бидејќи откупната цена е 0,90-0,95 КМ, а самото производство на млеко е околу 1,06 КМ.
„Што ќе направи тој земјоделец за да изгради семејство, да изгради дом, да се грижи за своето семејство, да легализира згради, да купи механизација и да го подобри своето земјоделско производство? Значи, ова е јасен показател дека Босна и Херцеговина нема перспектива на овој начин земјоделското производство, односно производството на храна, да се гради во нашата Босна и Херцеговина за потребите на целата земја“, предупреди тој.
Недоволни инвестиции од страна на државата
Гибановиќ ги презентираше податоците – колку е издвоено за производство во ЕУ, а колку во БиХ.
„Република Хрватска и земјите од ЕУ издвојуваат над 500 милиони евра за развој на земјоделството, додека Федерацијата Босна и Херцеговина издвојува околу 200 милиони, што не е доволно. Секако, ова веројатно е во согласност со нашите можности, но ќе кажеме дека ЕУ има споредба. Правиме споредба пред сè кога станува збор за европската механизација и нашата механизација. Ќе го земеме примерот на нивните стимулации, кои ги имаат пред сè за директно производство, за производство на поле. Значи, еден литар млеко на нашите фарми сигурно чини над една конвертибилна марка кога станува збор за влезни средства во нашето производство. Тука, добро знаеме дека еден килограм концентрирана смеса, која е неопходна во нашата исхрана, е поскапа од еден литар млеко при купување. Значи, ова е уште еден поразителен факт за нас производителите, но добро знаеме дека имавме многу тешка година, кога станува збор за фактот дека од пролет до есен, нашите производители во моментов се соочуваат со недостиг, односно со недостаток на сточна храна што се користи во грлата за храна. Сега ќе кажеме уште еден влез кој стана поскап, а тоа е електричната енергија што директно влијае на производството на млеко. Ние сме…“ корисници на овие услуги бидејќи навистина не можеме да замислиме производство на млеко без електрична енергија. Значи, далеку сме од споредување на млекото од БиХ и некое европско млеко“, рече тој.
