Европската унија со децении се градела како регулаторна суперсила, која ширум светот ги промовираше своите стандарди преку сложени директиви и законски акти. Сепак, глобалните промени во последните години доведоа до значително омекнување во барањето за строго почитување на овие правила, особено под притисок на моќните меѓународни компании и политички актери.
Најнов пример за ваквиот тренд е барањето на американскиот технолошки гигант Епл до Европската унија за укинување на Законот за дигитални пазари (ДМА). Во писмото упатено во четвртокот, компанијата тврди дека законот создава „безбедносни ризици“ и „лошо искуство“ за корисниците, побарајќи тој да биде укинат додека не се воспостави нов, соодветен законски инструмент.
На барањето на „Епл“ реагираше Европската комисија.
– Не сме изненадени од барањето на Епл, бидејќи компанијата го оспорува секој дел од Законот уште од неговото стапување во сила. Можам да ве уверам дека Комисијата нема апсолутно никаква намера да го укине ДМА – изјави портпаролот за технолошки суверенитет, Тома Рение.
Во април годинава, Епл беше првата компанија на која Европската комисија ѝ изрече казна поради непочитување на одредби од ДМА. Покрај тоа, Комисијата упати барања и до други технолошки гиганти како Гугл, Мајкрософт и Букинг да обезбедат појаснувања за мерките што ги презеле за спречување финансиски измами на своите платформи.
И покрај цврстиот вербален став за строго почитување на регулативите, во практика Европската комисија започна поедноставување на правилата преку пакетот „омнибус“. На пример, се разгледува редуцирање на ситуациите каде веб-страниците мора да бараат согласност за користење на „колачиња“ и за чување на лични податоци. Ова е дел од обидите да се одговори на притисокот од глобалните технолошки компании.
Дополнително, притисокот доаѓа и од политички сфери, особено од администрацијата на американскиот претседател Доналд Трамп, која ја обвинува ЕУ дека го таргетира американскиот бизнис и ја ограничува конкурентноста. Промените во регулативите на ЕУ беа дел од трговскиот договор со САД, со кој се избегнаа високите царини за европски стоки на американскиот пазар.
Овие притисоци не се ограничуваат само на ИТ секторот. Под влијание на индустриски гиганти, ЕУ направи отстапки и во своите климатски цели. Иако претседателката Урсула фон дер Лајен на ОН Климатскиот самит во Њујорк ветила европско лидерство во борбата против климатските промени, дома ситуацијата е поинаква. Под притисок на земјоделци и индустриски сектор, некои цели за намалување на емисиите се ревидирани, а консензусот меѓу 27-те земји членки за користење на јаглен и фосилни горива сè уште не е постигнат.
Експерти оценуваат дека ваквите отстапки покажуваат дека ЕУ повеќе реагира на притисоците на моќниците од политиката и бизнисот, отколку да биде пример за проактивно и иновативно законодавство. Како што се наведува, дури и амбициозниот Закон за вештачка интелигенција може да биде отфрлен пред да биде целосно применет.
– Европската комисија сè повеќе станува реактивна, наместо да води. Наместо да диктира правила, таа често се повлекува под притисокот на моќните меѓународни актери – изјави аналитичарот Марко Петровски за МИА.
На овој начин, ЕУ ја губи улогата на силен регулаторен пример, прифаќајќи отстапки кои ја менуваат динамиката на пазарите и климатските цели, со што се отвора прашањето дали ќе остане глобален лидер во иднина.
