Приказната за хотелот “Палас” во Охрид е болна илустрација на тоа како алчноста, политичките игри и отсуството на функционална држава можат да го претворат еден симбол на туристичка гордост во споменик на пропаст. Ова не е само приказна за еден девастиран хотел – ова е приказна за системски колапс кој ги погодува најосетливите сектори на македонската економија.
Анатомија на пропаст
Хотелот “Палас”, отворен во 1957 година од страна на претседателот на СФРЈ Јосип Броз Тито, беше круна на охридскиот туризам. Неговата локација на брегот на Охридското Езеро го правеше магнет за домашни и странски туристи. Денес, овој некогаш престижен објект стои како ругло во срцето на градот кој живее од туризам.
Договорот од 2009 година меѓу М6 групацијата на Светозар Јаневски и “Екстра Скопско” на Кире Колески требаше да биде решение за ревитализација на хотелот. Клаузулата за тајност од 10 години веднаш поставува прашања за транспарентноста на договорот. Зошто е потребна тајност кога станува збор за јавен интерес какво што е обновување на туристички објект од национално значење?
Политички маневри наместо развој
Одлуката од 2010 година за прогласување на хотелот за споменик на култура од втор степен не е резултат на научна валоризација, туку политичка интервенција. М6 успешно лобираше кај тогашниот премиер Никола Груевски за да се спречи процесот на денационализација. Ваквиот потег ги блокираше легитимните барања на семејството Доко и други, чиј хотел “Турист” бил национализиран за изградба на “Палас”.
Зад овие маневри се крие и уште поголема приказна за корупција – врската со Субрата Рој и неговата Sahara Group, која требаше да добие концесија за Љубнишкото Поле каде припаѓа и авто камп „Љубаниште“. Овој пропаднат проект покажува како локалните интереси се жртвувале за сомнителни странски инвестиции.
Институционален хаос
Постоењето на правосилно решение за дозвола за доградба и реконструкција од 2017 година, додека објектот истовремено ужива статус на заштитен споменик, покажува фундаментална неусогласеност во државните институции. Како може еден објект истовремено да биде заштитен споменик и да има дозвола за реконструкција? Ваквата правна шизофренија е симптом на подлабоки проблеми во македонскиот правен систем.
Цената на бездејствие
Додека М6 и Јаневски “бараат модус” за раскрчмување на имотните односи, охридскиот туризам губи еден од својите најпотенцијални ресурси. Секоја туристичка сезона што поминува без функционален хотел “Палас” е изгубена можност за локалната економија. Работните места кои можеа да се создадат, данокот кој можеше да се собере, престижот кој можеше да се врати – се тоа останувa само потенцијал.
Државата како немоќен набљудувач
Најтрагичен аспект од целата приказна е пасивноста на државните институции. Министерството за транспорт и врски издаде правосилно решение за доградба и реконструкција уште во 2017 година, но потоа се повлече во мртва тишина. Каде е следењето на имплементацијата? Каде се роковите? Каде е одговорноста?
Владата на Република Македонија, како и Општина Охрид, се однесуваат како да се работи за приватна семејна работа, а не за објект од национално значење во срцето на УНЕСКО-вата светска баштина. Оваа пасивност не е само административна немарност – таа е политичка кукавичлук.
Крај на ерата “држава во држава”
Времето е дојдено владата и Општина Охрид да донесат ултимативна одлука со јасен временски рок кој ќе му го дадат на М6 како мнозински акционер и на другите акционери. Пораката треба да биде кристално јасна: или хотелот се става во функција во дефиниран период, или истиот трајно се одзема од страна на државата поради јавен интерес.
Ваквата одлука би имала двојна функција. Прво, би го решила конкретниот проблем со хотелот “Палас”. Второ, и уште поважно, би испратила јасна порака дека Јаневски и неговата М6 повеќе не можат да бидат “држава во држава”, кaдe приватните интереси се ставаат над јавните.
Македонија не смее да дозволи еден бизнисмен да ја држи во заложништво цела туристичка индустрија само затоа што има политички врски. Јавниот интерес мора да има приоритет над приватната алчност.
Патот напред
Решението на оваа криза бара храброст за соочување со минатото и јасна визија за иднината. Потребна е транспарентна ревизија на сите договори и одлуки поврзани со хотелот “Палас”. Легитимните барања за денационализација мораат да бидат решени преку правни процедури, а не политички маневри.
Најважно од се, потребна е јасна стратегија за развој на охридскиот туризам која ги ставува јавните интереси пред приватните. Хотелот “Палас” може повторно да стане симбол на охридската и македонската туристичка гордост, но само ако политичката волја ги надмине партикуларните интереси.
Приказната за хотелот “Палас” е огледало на македонскиот транзициски хаос. Решавањето на оваа приказна би било прв чекор кон обновување на довербата во институциите и враќање на гордоста во македонскиот туризам.
Продолжува
Пишува
Сашо Денесовски
Post Scriptum: Одговор на демантот
Во својот демант до редакцијата на “ОхридскАЈ”, М6 групацијата наведе дека ако имала нешто ќе излезе на “порелевантни медиуми”.
Каков газда, такви медиуми си бира. Кај нас не важи “колку пари толку музика”, Јаневски,ТОЛКУ ЗА ПОРЕЛЕВАНТНОСТА. Со пари не можеш да купиш сè.
МАЛА ГАЛЕРИЈА НА ГЛУПОСТА!
