Литванските власти организираа дводневна воена вежба наречена „Железен волк“ („Гележинис Вилкас“), со цел подготовка на армијата, полицијата, пожарникарите, болниците и болниците за вонредни ситуации – додека Литванија се подготвува за најлошото сценарио: напад врз источното крило на НАТО. Од руската инвазија на Украина, заканата од воен конфликт расте.
„Кога медиумите објавија дека војната започнала во Украина, беше страшно. Беше страшно на работа затоа што не знаевме дали имаме доволно ресурси или дали сме подготвени ако се случи тука“, вели болничарката Мартина Вероника Нореикаите.
Нореикаите сега се чувствува помирно. Таа се фокусира на обука и совладување на протоколите за тријажа. Вежбите, како што е неодамнешната во Јонава, помагаат. Таа верува дека тие „треба да се одржуваат почесто“.
Литванија не е исклучок: Сите земји на источното крило на НАТО ги разгледуваат протоколите за одговор на кризи за здравствените установи, одржуваат вежби, инвестираат во балистички шлемови и елеци и ги преместуваат операционите сали под земја. Откако конфликтот во Украина ја разби илузијата дека Европа е безбедна од војна.
„Не е прашање дали [Русија] ќе нападне“, рече Рагнар Ваикнемец, заменик-генерален директор на Естонскиот здравствен одбор, кој ја надгледува подготвеноста за кризи од пандемии до војна. „Прашање е кога.“
Откако ќе бидат под советска окупација, земјите на источната граница на Европа многу добро знаат колку брзо можат да пристигнат војниците.
„Имаме лоши соседи тука: Русија и Белорусија“, рече Даниел Наумовас, заменик-министер за здравство на Литванија, на настан во февруари. Неговата земја го поврзува НАТО со Балтикот преку Сувалскиот теснец – тесен, ранлив коридор кој се смета за една од најверојатните цели за иден руски напад.
За земјите на истокот на НАТО, подготвеноста за војна не е опционална – таа е итна.
За време на ротирачкото претседателство со Советот на ЕУ, Полска го истакна прашањето за здравствената безбедност во време на конфликт, каде што безбедноста на Европа беше централна тема.
„Не можеме да подготвиме план за непредвидени ситуации или стратешки план за воениот сектор или економскиот сектор или енергетскиот сектор и да го исклучиме здравствениот сектор“, рече Катаржина Качперчик, државен потсекретар во полското Министерство за здравство.
Болниците под оган
Руската инвазија на Украина покажа дека современите конфликти повеќе не ги штедат здравствените услуги – ниту цивилите на кои им служат. Земјите од Источна Европа го забележуваат ова.
Сместена на само 50 километри од надворешната граница на ЕУ со Белорусија, Универзитетската болница „Сантарос Клиникс“ во Вилнус развива подземна инфраструктура, засолништа, места за слетување на хеликоптери и автономни системи што би ѝ овозможиле да функционира дури и ако има прекин на електричната енергија или водата.
Во Естонија, покрај панцирите за персоналот за итни случаи, би се дистрибуирале сателитски телефони за одржување на комуникацијата во случај на прекин на традиционалните мрежи. Дури има планови за создавање независна интернет мрежа доколку е потребно.
Генератори на енергија се инсталираат низ целиот здравствен систем, по искуството на Украина со руските напади кои рутински го прекинаа снабдувањето со електрична енергија на цивилите.
„Со сигурност знаеме дека Русија ги таргетира цивилната инфраструктура и енергетските структури, што значи дека не можете да имате вакви ситуации каде што болницата е во дефект бидејќи има некои проблеми со електраната“, рече Ваикнемец.
Многу болници во Источна Европа – остатоци од советската ера – се особено ранливи. „Имаме високи згради, имаме големи згради. Тие се наоѓаат во еден комплекс, една област“, истакнува Ваикнемец.
Болниците сега размислуваат како да ги претворат подрумите во операциони сали доколку е потребно.
Естонија набавува мобилни медицински единици – привремени центри за лекување кои можат да се распоредат во итни случаи – што треба да помогне во решавањето на моментално ограничениот капацитет за критична нега во Европа.
Додека европските земји имаат просек од 11,5 кревети за интензивна нега на 100.000 жители, „потребите во време на војна би можеле да бараат три до пет пати поголем капацитет“, рече Бјорн Гулдвог, специјален советник во Норвешката дирекција за здравство, на настан за здравствена безбедност во април. Одржувањето на голем број операции со недели или месеци исто така би било предизвик: „Повеќето установи можат да одржат можеби 120-150 проценти од нормалниот хируршки волумен за 24 до 48 часа“, рече тој. Снабдувањето со крв и кислород исто така би станало критично.Материјали и синџири на снабдување
Дури и најдобро подготвените болници не можат да функционираат без лекови, материјали и опрема, а балтичките земји складираат материјали како подготовка за масовни жртви. Естонија, на пример, издвои 25 милиони евра за материјали за масовни жртви, вклучувајќи ортопедска опрема, турникети и комплети за траума – „единствената голема инвестиција што
и цивилна инфраструктура далеку од борбените зони, што ги прави неопходни плановите за евакуација.
Како резултат на тоа, земјите подалеку од фронтовските линии мора да се подготват да примат пациенти и бегалци, рече Јостен, предупредувајќи дека солидарноста на ЕУ ќе биде ставена на тест.
„Ако Литванија биде прегазена, кој е одговорен за Литванците, бидејќи Литванија повеќе не постои? Но, Европската Унија е (сè уште таму)“, рече тој.
Јостен ги повика институциите на ЕУ да создадат средства за справување со цивилните и воените жртви, како и раселеното население.
Тој додаде дека жртвите би можеле да бидат драматично поголеми отколку во Украина.
Никој не знае кога – или дали – ќе дојде војната. Но, како што рече Вајкнемец: „Кризата никогаш не најавува кога доаѓа“.
Затоа Полјаците и балтичките држави „мора да се подготват за најлошото“, рече Ваљулиене. „Но, се надеваме дека тоа нема да се случи“.
