Според заедничката анализа на Светската здравствена организација за Европа и УНИЦЕФ, минатата година во европскиот регион се регистрирани 127.350 случаи на морбили, што е двојно повеќе од 2023 година и најголем број случаи од 1997 година.
Децата под пет години сочинуваат повеќе од 40 отсто од пријавените случаи во Европскиот регион, кој вклучува 53 земји во Европа и Централна Азија. Повеќе од половина од пријавените случаи барале хоспитализација, а според прелиминарните податоци и заклучно со 06.03.2025 година, регистрирани се вкупно 38 смртни случаи.
Бројот на случаи на мали сипаници во европскиот регион опаѓа од 1997 година, кога беа пријавени околу 216.000 случаи, достигнувајќи најниско ниво од 4.440 случаи во 2016 година. Сепак, во 2018 и 2019 година има повторно зголемување на случаите, на 89.000 и 106.000 случаи за тие години. По падот на стапките на имунизација за време на пандемијата COVID-19, бројот на случаи значително се зголеми повторно во 2023 и 2024 година. Стапките на вакцинација во многу земји сè уште не го достигнале нивото пред пандемијата, што го зголемува ризикот од нови епидемии.
„Сипаниците се вратија и ова е предупредувачки знак. Без високи стапки на вакцинација, нема здравствена сигурност. Додека ја обликуваме нашата нова регионална здравствена стратегија за Европа и Централна Азија, не смееме да дозволиме да се изгуби напредокот што го постигнавме. „Секоја земја мора да ги интензивира напорите за зголемување на опфатот со вакцинација во заедниците со недоволни стапки на вакцинација“, предупреди д-р Ханс П. Клуге, регионален директор на СЗО за Европа. „Вирусот на мали сипаници никогаш не мирува, а не треба ниту ние“, додаде тој.
Европскиот регион сочинуваше една третина од сите случаи на сипаници на глобално ниво во 2024 година. Само во 2023 година, 500.000 деца низ европскиот регион ја пропуштиле својата прва доза на вакцина против сипаници, која се дава преку рутински програми за имунизација.
„Бројот на случаи на сипаници во Европа и Централна Азија нагло се зголеми во изминатите две години, што ги потенцира сериозните празнини во опфатот со имунизација“, рече Регина Де Доминисис, регионален директор на УНИЦЕФ за Европа и Централна Азија. „За да ги заштитиме децата од оваа смртоносна и изнемоштена болест, потребен ни е итен одговор од владите, вклучително и континуирани инвестиции во здравствените работници.
Загрижувачки ниско ниво на вакцинација во БиХ
Малите сипаници се еден од најзаразните вируси кои ги погодуваат луѓето. Покрај хоспитализацијата и смртните случаи предизвикани од компликации како што се пневмонија, енцефалитис, дијареа и дехидрација, сипаниците може да предизвикаат долгорочни здравствени компликации како слепило. Тие, исто така, можат да го ослабат имунолошкиот систем со „бришење“ на неговото сеќавање за тоа како да се борат против инфекциите, оставајќи ги преживеаните од сипаници поподложни на други болести. Вакцинацијата е најдобрата заштита од овој вирус.
Помалку од 80 отсто од децата што ги исполнуваат условите за вакцинација во Босна и Херцеговина, Црна Гора, Северна Македонија и Романија ја примија својата прва доза на вакцина против сипаници во 2023 година – далеку под потребната стапка на покриеност од 95 отсто за да се одржи имунитетот на стадото. Во текот на изминатите пет или повеќе години, стапката на покриеност со прва доза остана под 70 отсто во Босна и Херцеговина и под 50 отсто во Црна Гора.
Романија објави најголем број случаи во европскиот регион за 2024 година, со 30.692 случаи, а потоа следи Казахстан со 28.147 случаи.
Малите сипаници остануваат значајна глобална закана. Во 2024 година во светот биле пријавени 359.521 случаи на мали сипаници. Преносот на вирусот преку границите и континентите се случува редовно, а епидемии на оваа многу заразна болест ќе има секаде каде што вирусот ќе најде џебови од невакцинирани или недоволно вакцинирани лица, особено деца.
УНИЦЕФ и СЗО/Европа соработуваат со владите, со поддршка од партнери како што се Европската унија и Глобалната алијанса за вакцини и имунизација, за да се спречат и да одговорат на појавата на мали сипаници преку ангажирање на заедниците, обука на здравствените работници, зајакнување на програмите за имунизација и системите за надзор на болести и започнување кампањи за следење.
УНИЦЕФ и СЗО/Европа ги повикуваат владите во земјите со активни епидемии на сипаници итно да ги зголемат кампањите за идентификација на случаи, следење контакти и итна вакцинација. Од клучно значење е земјите да ги анализираат основните причини за овие епидемии, да ги решат слабостите во нивните здравствени системи и стратешки да ги користат епидемиолошките податоци за да ги идентификуваат и затворат празнините во имунизацијата. Во срцето на сите напори мора да биде работата со колебливите родители и во рамките на маргинализираните заедници, како и решавањето на нееднаков пристап до вакцините.
Земјите кои во моментов немаат епидемии на сипаници треба да се подготват, вклучително и идентификување и решавање на празнините во имунитетот, градење и одржување на довербата на јавноста во вакцините и одржување силни здравствени системи.
