Ништо после 13 јуни, кога Израел изврши големи воздушни напади врз ирански нуклеарни и воени објекти, веќе не е исто. Овие напади Техеран ги оцени како директна „декларација на војна” и возврати со масивна демонстрација на сила, испукувајќи над 150 балистички ракети и 100 дронови кон Израел
Стратешките „чекпоинти” под закана
Ормутскиот теснец е главниот морски канал, каде што минуваат приближно 20 милиони барели дневно – речиси 20 % од глобалната нафта – и значителен дел течен природен гас. Иако Иран историски само се заканувал со затворање на теснецот, сега владини изјави сугерираат дека Техеран сериозно ја разгледува можноста за блокада.
Истовремено, Хутите во Јемен продолжуваат да напаѓаат трговски бродови во теснецот Баб-ел-Мандеб, преку кој поминува 10-12 % од светската морска трговија, вклучувајќи 9% од транспортот на нафта. Од 2023 година, сообраќајот таму е намален за над 50–60%, а дел компании го пренасочува сообраќајот преку ‘Ртот на добрата надеж на југот на Африка.
Пазарите реагираат, поморските сектор во паника
Светските берзи на нафтата уште во петокот скокнаа за 7–14 %, што е најсилен дневен скок од 2022 година . Овие скокови создаваат притисок врз инфлацијата, бидејќи енергетските трошоци веќе ја забрзуваат ценовната криза низ светот.
Грција и Велика Британија објавија навигирачки аларми и им препорачуваат на бродовите да ги избегнуваат Ормус и јужното Црвено Море. Компанијата Frontline дури престана да прифаќа нови надачки за транзит през Ормус поради безбедносен ризик . Осигурувањето на пловидбата низ овие региони поскапе драстично, што дополнително ја зголемува цената на трговијата.
Многу транспортни компании се одлучуваат за рерутинг (промена на рутите) преку ‘Ртот на добрата надеж, а тоа значи дополнителни трошоци за гориво, пивеќе време за транспорт и зголемен персонал. Ваквиот потег ја зголемува крајната цена на производите и го нарушува глобалниот синџир на снабдување.
Светската економија на климави нозе
Финансиерите предупредуваат дека ако продолжи негативниот тренд на цените на енергијата – потенцијално до 120-130 долари за барел нафта – тоа ќе доведе до нов финансиски шок, до инфлација и дополнителни предизвици за централните банки да ја одржат стабилноста.
OПЕК планира зголемување на производството на нафта за да се спречи кризата, а САД ја разгледуваат можноста за користењето на резервите – ситe се обидуваат да ја стабилизираат цената на енергијата и да ја предупредат економската нестабилност.
Светските лидери пред нов предизвик
Загрозената траекторија низ Баб-ел-Мандеб веќе го попречува увозот и извозот во Европа, Африка и во Азија. Компании како Tesla и BMW веќе пријавија застој во европското производство поради откажувања на нарачките и пораду кеш-флоу нарушувања.
Ако конфликтот продолжи, светот ќе се соочи со подолготраен период на високи трошоци за снабдување со енергија, нарушен светски трговски систем и со реескалација на инфлациските притисоци. Политичките лидери и инвеститорите се пред голем предизвик: дали ќе дозволат геополитиката пак да го диктира економските текови, или ќе преземат активни мерки за стабилизација?
