Додека Српската нафтена индустрија (НИС) е под санкции на САД, граѓаните се загрижени за евентуален недостиг на гориво и нивните цени, како и за гасот. Договорот со Русите сè уште не е потпишан, иако претходниот, кој важеше 10 години, истече во мај. Српскиот претседател Александар Вучиќ вчера објави дека очекува да потпише краткорочен договор со Руската Федерација, кој, според соговорниците на Nova.rs, е потпишан за период од само три и максимум шест месеци. Цената е исто така сомнителна.
По 10-годишен договор, нов само за 3 или 6 месеци?
Ситуацијата со НИС би можела многу да се промени, бидејќи продажбата или преземањето на рускиот удел би можела да влијае и на гасниот аранжман. Всушност, веројатно има големо влијание, бидејќи сè уште нема договор со Русите, а Вучиќ очекува да се потпише краткорочен. Претходниот траеше 10 години, по цена што беше околу 30 проценти поевтина од другите земји што имаа договори со Газпром, а новиот, доколку се исполнат очекувањата на претседателот, би можел да важи само неколку месеци.
Миодраг Капор, експерт за енергетика од Здружението „Монитор на одговорност“, вели дека не би се потпирал на сè што ќе каже претседателот и дека Русија не планирала да ги прекине испораките на гас, пишува Нова.
„Краткорочните договори се склучуваат за период од три до шест месеци. Не би се потпирал на сè што претседателот кажува дека е вистина. Подобро би го протолкувал ова како негов обид да продолжи да им објаснува на граѓаните дека сме под притисок за кој не сме виновни. Тука сè уште се создава наратив, особено во последните 10 години, дека наводно имаме многу ниски цени на природниот гас во споредба со нашите пријатели, браќа, без оглед на фактот дека бележиме добри економски резултати, меѓу другото. Ниту едното ниту другото не се вистинити. Таа цена е нетранспарентна, тоа го знае само Душан Бајатовиќ во својот тесен круг соработници. Претпоставуваме дека е нешто пониска, но тоа не мора да значи ништо“, истакна Капор.
Презентацијата на Вучиќ за битката меѓу „Западот и Истокот“
Тој верува дека потпишувањето на краткорочниот договор е дел од стратегијата за задржување на Србија во руската орбита на влијание.
„Се обидува да се претстави на јавноста дека ова е некаков вид битка меѓу Западот и Истокот каде што Србија се обидува да „биде паметна, неутрална“ и дека Русија природно ги штити своите интереси… Се обидува да се претстави дека ја сака Србија, но дека мора да ги заштити своите интереси и дека внимателно избираме како ќе се однесуваме кон оваа Русија, и дека поради притисокот од Западот мора да преземеме некои непопуларни чекори што би можеле да го загрозат нашето пријателство со Русија“, рече Капор.
Што се однесува до цената на гасот во овој краткорочен договор за гас, Капор верува дека тој ќе остане нетранспарентен и дека нема да има уцени од руска страна во врска со НИС.
„Ова помалку се однесува на економијата. Русите одамна ќе се отарасеа од НИС и ќе извлечеа максимална можна добивка, а не со тоа што ќе дозволеа компанијата да пропадне, туку со тоа што ќе ја зачуваа самата Рафинерија и ќе ризикуваа нарушување на трансакциите за плаќање што би ги срушило акциите. Станува збор за политичко влијание. Цената на гасот веројатно ќе остане нетранспарентна, нема да има уцени, мислам дека ова не се случува зад затворените врати на Кремљ и Белград, туку повеќе се зборува за тоа како доволно да се задоволи колективниот Запад, а воедно да се одржи постојниот политички поредок во Србија, кој цврсто стои со Русија. Ова е претстава за јавноста – „ќе добиеме евтин гас, загрозени сме“ – да се покаже дека нашето раководство се бори против притисокот“, рече Капор.
Независниот експерт за енергетика Драган Влаисављевиќ истакнува дека цената на гасот, иако е краткорочен договор, не треба да биде поскапа. Тој наведува дека цените на овој енергетски извор на берзите паѓаат и дека сега е приближно 28 евра за мегават час без транспорт.
„Не очекувам да биде поскапо, но не е исклучено. Краткорочната природа на договорот кажува нешто друго. Ова значи дека позицијата на продавачот кон купувачот е таква што тој не сака да склучи долгорочен договор во овој момент. Ова може да значи помалку поволна позиција за нас на долг рок, но на краток рок, во тие три до шест месеци, нема да има промени“, смета Влаисављевиќ.
Дали Србија ќе влезе во преговори со други земји?
Кога станува збор за регулативата на Европската унија за целосна забрана на рускиот гас до 2027 година, двајцата соговорници на Nova.rs се согласуваат дека тоа нема да влијае на Србија и на можниот краткорочен договор што го спомена српскиот претседател.
Она што не го слушнавме од Александар Вучиќ е дали Србија ќе влезе во преговори со други партнери за гас, бидејќи нема долгорочен договор. Граѓаните дури и не биле информирани за тоа што барала српската страна во тие преговори со Русите. Според некои информации, претходно бил побаран тригодишен договор, но и тој бил променет поради регулативите на ЕУ и можната забрана за проток на руски гас низ земјите од ЕУ.
