Министерот за земјоделство Цветан Трипуновски ни даде мајсторски час во политичкото избегнување на одговорност. Во интервју за Канал 5, тој успеа да ја исполни секоја точка од учебникот “Како да не одговарате за ништо”, истовремено отворајќи ја клучната дилема на современата политичка одговорност: каде завршува правната надлежност, а каде започнува моралната обврска на министер?
Прво: Оддалечете се од проблемот
“Платежната агенција е посебно тело”, “елиминирам секаква поврзаност на Платежната агенција со Министерството”, “одговара пред Владата” редица на изговори кои треба да го ослободат министерот од одговорност за скандал во институција која директно спаѓа во неговиот ресор.
Правно гледано, Трипуновски е технички точен. Агенцијата навистина работи “согласно акредитирани мерки, согласно насоките од Брисел”, а директорот го именува Владата, не министерот лично. Но ова е како директор на болница да тврди дека не е одговорен за хигиената во операционата сала затоа што таму работат хирурзите, а не тој лично.
Правната одбрана не ја укинува политичката одговорност. Министерството за земјоделство е ресорно за Платежната агенција, што значи дека министерот е политички одговорен за нејзиното работење, за воспоставувањето на контролни механизми и за спречување на злоупотреби. Кога директорот и неколку лица се приведени за злоупотреби со ИПАРД средства, тоа не е само “инцидентен случај” – тоа е знак за системски проблем кој укажува на слабости во надзорот и контролата.
Второ: Обвинете ја опозицијата
Според Трипуновски, она што го прави опозицијата е “повеќе за политички поени и видливост во јавноста”, а нападите се “бледи” . Класична тактика: наместо да се соочиш со проблемот, обвини ги оние што го покажуваат.
Министерот го избегнува фактот дека токму неговото министерство требало да врши надзор над работата на Платежната агенција и да воспостави механизми кои би спречиле злоупотреби. Приведувањето на директорот не може да се објасни само како политичка хајка – тоа е резултат на истрага на обвинителството.
Трето: Измислете поддршка од Брисел
Министерот тврди дека “Брисел позитивно го поздрави” работењето и мерките што ги преземале. Каде се доказите? Каде се официјалните изјави од европските институции? Или ова е уште една “вистина” која постои само во говорите на министерот?
Министерот не достави официјални изјави или документи од европските институции кои би го потврдиле ова тврдење. Особено е иронично што самиот Трипуновски признава дека ОЛАФ (Европската канцеларија за борба против измами) “последниве неколку години беше присутен во Платежната агенција, доаѓа без најава, без какво било претходно известување”- што укажува на сериозни сомневања и постоечки проблеми, а не на „позитивна оценка”.
Всушност, фактот што ОЛАФ врши ненајавени посети е црвено знаме за постоечки ризици, а не знак на доверба.
Моралната амнезија
Според министерот, “одговорност во моментот треба да даде тој што е фатен на дело за злоупотреба и прекршување на законите”. Трипуновски е во право кога апелира истрагата да биде водена “до крај” и кога бара “сите коишто се евентуално инволвирани во целиот случај да одговараат”.
Но ова е само правна одговорност. Политичката и моралната одговорност? Таа е несакана реченица која не постои во речникот на овој министер.
Во парламентарните демократии, министрите редовно поднесуваат оставки не само кога лично се обвинети за криминал, туку и кога постои системски неуспех во институциите за кои се политички одговорни. Оставката не е само формална постапка – таа е морална вредност и чин на одговорност кон граѓаните и институциите.
Отворени прашања
Случајот со Платежната агенција отвора неколку клучни прашања кои министерот ги избегнува:
- Дали министерството навремено воспоставило соодветни механизми за надзор?
- Дали имало рани индиции за злоупотреби кои биле игнорирани?
- Зошто е потребна интервенција на обвинителството за да се открие проблем кој требало да биде детектиран од интерни контроли?
- Зошто ОЛАФ врши постојани ненајавени посети ако севкупно функционирањето е „позитивно оценето”?
Одговорите на овие прашања ќе покажат дали министерот Трипуновски е само правно, или и морално и политички во право кога ја одбива одговорноста.
————————————————————————————————————————————————————————————————–
Во секоја сериозна демократија, ова би бил причина за итна оставка. Но кај нас? “Не чувствувам одговорност, изјави министерот.
Можеби токму тоа е проблемот. Одбивањето на министерот Трипуновски да преземе каква било одговорност, неговото дистанцирање од институција која директно спаѓа во неговиот ресор, сомнителните тврдења за поддршка од Брисел, и политичкото пребивање вина на опозицијата, ја нагласуваат потребата за посеопфатна истрага не само за злоупотребите во Платежната агенција, туку и за политичката одговорност на надлежните министри.
Во крајна линија, прашањето не е само дали министерот правно е виновен. Прашањето е дали политичарите воопшто ја разбираат моралната димензија на функцијата што ја вршат.
Сашко ДЕНЕСОВСКИ
