Кога рејтинзите стануваат оружје за замајување на јавноста доведува до Анкетна мистерија во предизборниот период
Во времето кога официјално уште не започна изборната кампања за локалните избори, провладините медиуми почнаа да објавуваат анкети кои наводно покажуваат јасна слика за политичките преференции на граѓаните. Најновиот пример е анкетата објавена од 3shi.net, според која Изет Меџити од коалицијата ВРЕДИ има водство од 13,6% пред Бујар Османи за градоначалничката позиција во Општина Чаир!
Проблемот не е во тоа што се мерат рејтингите – тоа е легитимна активност во секоја демократија. Проблемот е во начинот на кој се презентираат резултати од сомнителни извори, без елементарна новинарска проверка и критичко прашување за веродостојноста на податоците.
Непозната агенција, познати резултати
Анкетата наводно е спроведена од агенцијата “Маркет Вижн” на репрезентативен примерок од 1.100 граѓани. Меѓутоа, детална проверка покажува дека оваа агенција не се појавува во никакви јавни регистри на анкетни компании во Македонија, нема претходни референци или познати истражувања, а сосема отсуствуваат информации за нејзината методологија, финансирање или стручна екипа.
Во земја каде што егзистираат етаблирани агенции како , појавувањето на непозната компанија точно во предизборниот период, со резултати кои ги погодуваат владините структури, предизвикува основани сомнежи за мотивите зад оваа “анкета”.
Симптом на моменталната немоќ
Пласирањето на сомнителни анкети во провладините медиуми всушност е симптом на поширок проблем – моменталната немоќ на партиите на власт да понудат конкретни резултати и визии кои природно би ги привлекле гласачите. Кога нема реални достигнувања за презентирање, се прибегнува кон илузии и манипулации со јавното мислење.
Оваа практика е особено проблематична затоа што не само што ги заведува граѓаните, туку ја деградира и самата функција на анкетирањето како демократски инструмент за мерење на јавното мислење. Кога анкетите стануваат оружје во рацете на политичките партии, се губи довербата во сите истражувања, вклучително и во оние што се сериозни и професионални.
Феноменот на замајување
Замајувањето на јавноста преку лажни или манипулативни анкети има неколку штетни ефекти:
На индивидуално ниво: Граѓаните добиваат погрешна слика за политичките односи на моќ, што може да влијае на нивните изборни одлуки. Некои може да гласаат “стратешки” врз основа на погрешни информации, додека други може да се демотивираат и воопшто да не излезат на избори.
На системско ниво: Се создава атмосфера на недоверба кон сите извори на информации, што ја нарушува основната претпоставка за информирани граѓани како предуслов за демократски процес. Кога граѓаните не знаат на што да веруваат, демократијата страда.
На медиумско ниво: Новинарите и медиумите се ставаат во позиција да бидат соучесници во манипулацијата, наместо да ја извршуваат својата основна функција – да информираат точно и да поставуваат критички прашања.
Контрадикторни тврдења како дополнителен проблем
Ситуацијата е дополнително комплицирана од фактот што спротивната страна презентира сосема спротивни анкетни резултати. Бујар Османи тврди дека располага со анкети кои покажуваат дека тој води со 10% разлика пред Меџити.
Оваа ситуација со “дуелни анкети” е класичен пример за тоа како статистиката може да биде злоупотребена за политички цели. Кога секоја страна презентира “анкети” кои ја покажуваат нејзината супериорност, станува очигледно дека не станува збор за сериозни истражувања, туку за пропагандни алатки.
Одговорност на медиумите
Провладините медиуми кои некритички ги пренесуваат овие сомнителни резултати се прават соучесници во процесот на манипулација. Основните новинарски принципи бараат проверка на изворот, барање методологија, поставување критички прашања и презентирање на контекстот.
Наместо тоа, видиме механичко пренесување на информации кои служат на дневнополитичките интереси на владејачките структури. Ова не е новинарство – ова е политичко PR во маска на објективно известување.
Што треба да прават граѓаните?
Во оваа ситуација, граѓаните мораат да развијат критичко размислување кон сите анкети кои се појавуваат во предизборниот период:
- Проверувајте го изворот: Дали агенцијата е позната и има репутација?
- Барајте методологија: Како е спроведена анкетата, кој ја платил, кога е направена?
- Споредувајте извори: Дали резултатите се конзистентни со други истражувања?
- Внимавајте на тајмингот: Зошто се објавува токму сега и кој има корист?
Кризата на довербата
Пласирањето на сомнителни анкети од страна на провладините медиуми не е само технички проблем – тоа е симптом на подлабока криза на довербата помеѓу власта и граѓаните. Кога партиите се чувствуваат принудени да прибегнуваат кон ваквите методи, тоа покажува дека се свесни за сопствената слабост и неспособност да ги убедат граѓаните со реални аргументи и достигнувања.
За здрава демократија е витално анкетите да бидат инструмент за разбирање на јавното мислење, а не оружје за негова манипулација. Граѓаните заслужуваат точни информации, медиумите треба да ги применуваат професионалните стандарди, а политичките партии треба да се натпреваруваат со идеи и визии, не со лажни статистики.
До тогаш, секоја анкета која се појавува во предизборниот период, особено од непознати агенции и со резултати кои премногу погодуваат на одреден политички интерес, треба да биде третирана со максимален скептицизам.
Редакцијата на Охридскај.мк се залага за транспарентност во изборниот процес и повикува на критичко размислување кон сите извори на информации во предизборниот период.
Сашо Денесовски
