Во Северна Македонија се одигрува феномен кој би бил комичен, кога не би бил трагичен. Одредени медиуми што се преставуваат како столбови на демократијата, борци за слободно информирање и неуморни чувари на јавниот интерес, во пракса станаа партиски билтени кои би му позавиделе и на српскиот “Информер”.
Анатомија на селективното новинарство
Случајот со криминалот од девет милиони евра, разоткриен на прес-конференцијата на СДСМ, е совршен пример за медиумската шизофренија што ја преживуваме.
Што се случи:
- СДСМ одржа прес-конференција и презентираше документирани докази за тендер во вредност од речиси девет милиони евра, доделен на фирма “Дигитал оне” со само двајца вработени
- Прикажани се конкретни податоци: износи, датуми, несразмерноста помеѓу капацитетот на компанијата и вредноста на договорите
- Поставени се прашања за транспарентност, сертификати, компетентност и можни конфликти на интереси
Како реагираа “слободните” медиуми:
- Потполно мртви медиумска тишина за самата прес-конференција
- Ниту вест, ниту краток извештај, ниту дневно случување
- Како да прес-конференцијата воопшто не се одржала
Но кога ВМРО-ДПМНЕ објави демант:
- Бомбастични наслови на насловни страници
- “СДСМ ДА РАСЧИСТИ СО ФИЛИПЧЕ И СО ЗАЕВ”
- Импликации дека СДСМ “знаеле” и “дале амин за криминалот”
- Целосно пренесување на партиската верзија без критичко преиспитување
Двојните стандарди во пракса
Ајде да го анализираме овој апсурд:
Прашање 1: Ако криминалот од девет милиони евра не е новинарски релевантен кога го откривате преку документирани докази на прес-конференција, зошто е релевантен кога партијата на власт објавува демант?
Прашање 2: Ако медиумот не го пренесе оригиналното обвинување, како тогаш демантот има смисла за читателите? Тие не знаат што се демантира.
Прашање 3: Ако навистина се борци за транспарентност, зошто не го истражуваат случајот независно, туку слепо ги пренесуваат партиските соопштенија?
“Информер” модел на новинарство
Српскиот таблоид “Информер” е посебни познат како пример како медиум може да се деградира во партиска пропаганда. Неговите методи вклучуваат:
- Селективно известување (само она што одговара на власта)
- Бомбастични наслови кои не одговараат на содржината
- Игнорирање на неудобни вести
- Пренесување на партиски соопштенија како објективни вести
- Напади на опозицијата без проверка на фактите
Звучи познато?
Лицемерието пред амбасадите
Најгоркиот дел од оваа приказна е како истите овие медиуми се преставуваат пред меѓународната заедница:
Пред амбасадите:
- “Ние сме независни медиуми”
- “Ние сме под притисок од власта”
- “Ние се бориме за слобода на изразување”
- “Ние имаме потреба од поддршка за зајакнување на медиумската слобода”
Во пракса:
- Целосно игнорирање на скандали кои ја погодуваат власта
- Безрезервно пренесување на владините наративи
- Партиски наслови наместо новинарска објективност
- Селективно известување според политички интереси
Криминалот од девет милиони е реален, без оглед кој го откриваше
Ајде да бидеме јасни: фактот дека СДСМ ја одржа прес-конференцијата не го прави криминалот помалку реален. Прашањата околу “Дигитал оне” останува легитимно, без оглед на политичката боја на оној што го поставува:
- Како фирма со двајца вработени добива тендери од девет милиони евра?
- Каде се сертификатите, портфолиото, транспарентноста?
- Кои се основачите и какво е нивното минато?
- Како се реализирани проектите?
Медиумите кои не го пренесуваат ова не го штитат јавниот интерес – тие штитат приватни интереси.
Демантот на ВМРО-ДПМНЕ: Тактика на напад наместо одговори
Наместо да одговори на конкретните прашања, ВМРО-ДПМНЕ презеде класична дефанзивна тактика: напад врз оној што го поставува прашањето.
“СДСМ да расчисти со Филипче и Заев” е одлична политичка реторика, но не одговара ни на едно конкретно прашање:
- Кој е основачот на “Дигитал оне”?
- Како фирмата ги добила тендерите?
- Каде се нејзините сертификати и портфолио?
- Дали има конфликт на интереси?
Кога на конкретни прашања одговараш со “а тие пред нас”, тоа не е одговор – тоа е избегнување.
Медиумска одговорност во демократијата
Слободните медиуми се столб на демократијата затоа што:
- Ги контролираат носителите на власта
- Ги истражуваат случаите на корупција без оглед на политичка припадност
- Ги информираат граѓаните објективно и транспарентно
- Бараат одговорност од сите актери
Кога медиумите селективно известуваат, тие не се повеќе медиуми – тие се пропагандни алатки.
Што треба да се случи
За медиумите: Одлучете се. Ако сакате да бидете партиски билтени, имајте храброст да го признаете тоа отворено. Не играјте ја играта на “независни медиуми” пред донаторите и амбасадите, а потоа дома да функционирате како продолжена рака на власта.
За граѓаните: Научете се да ги препознавате селективните медиуми. Кога медиумот пренесува само една страна од приказната, тој не ве информира – тој ве манипулира.
За институциите: Криминалот од девет милиони евра е реален прашање кое бара одговор, без оглед дали го постави СДСМ, ВМРО-ДПМНЕ или граѓанска организација. Одговорете на конкретните прашања, не на политичката боја на прашувачот.
Медиумско дно
Кога медиуми кои се преставуваат како столбови на демократијата започнуваат да функционираат како “Информер”, тоа не е само нивна деградација – тоа е деградација на целото општество.
Граѓаните заслужуваат медиуми кои ќе ги истражуваат сите случаи на корупција, без оглед кој е на власт. Кои ќе поставуваат тешки прашања на сите, без оглед на политичката боја. Кои ќе бидат глас на јавниот интерес, не на партиските интереси.
Девет милиони евра јавни пари за фирма со двајца вработени е скандал кој бара одговор. Фактот дека “слободните” медиуми го игнорираат, додека бомбастично пренесуваат партиски деманти, покажува дека ние веќе не живееме во средина со слободни медиуми.
Живееме во средина со партиски мегафони.
И тоа е можеби најголемиот криминал од сите – криминалот врз вистината.
Сашо Денесовски-Охридскај
Фото(компјутерска анимација)
