Заедничкиот брифинг на Основниот кривичен суд Скопје и Јавното обвинителство предизвика остра реакција од одбраната, која го доведува во прашање принципот на еднаквост на оружјата во кривичната постапка
Најавениот заеднички брифинг на Основниот кривичен суд Скопје и Јавното обвинителство за предметот за трагичниот пожар во Кочани предизвика бурна реакција од адвокатката Сузана Јошевска-Анастасовска, која е дел од одбраната во случајот. Нејзината критика отвора фундаментално прашање за процесната правичност и улогата на судот во кривичната постапка.
Суштината на проблемот
Јошевска-Анастасовска го истакнува клучниот проблем: кога судот и обвинителството заеднички настапуваат пред јавноста, се создава впечаток дека не станува збор за две еднакво дистанцирани страни, туку за соработници. “Кога судот и обвинителството настапуваат заедно, правдата останува сама”, нагласува таа, укажувајќи на суштинската дилема на оваа ситуација.
Како адвокат кој директно учествува во предметот, Јошевска-Анастасовска го перципира овој потег како “процесна нерамнотежа” која остава “лош впечаток”. Нејзиното предупредување е јасно: вакви постапки не само што ја нарушуваат привидноста на правичност, туку активно “нè подготвуваат сите нас за нефер процедура”.
Принципот на еднаквост на оружјата
Во срцето на критиката лежи принципот на “еднаквост на оружјата” (equality of arms), основен постулат на правичната кривична постапка. Овој принцип подразбира дека обвинителството и одбраната треба да имаат еднакви процесни можности и третман од страна на судот.
Јошевска-Анастасовска јасно ја артикулира очекуваната позиција на судот: “Судот треба да биде НАД обвинителството, а не да стои покрај него”. Оваа формулација ја нагласува неопходната неутралност и дистанца која судот мора да ја одржува спрема сите учесници во постапката.
Нејзиниот предлог е конкретен: доколку судот решил да организира брифинг со обвинителството за “технички предизвици и организациска поставеност”, тогаш треба да ја покани и одбраната, третирајќи ги двете страни рамноправно.
Симболиката на заедничкото настапување
Заедничкиот брифинг, иако формално можеби наменет за објаснување на логистички и организациски прашања, носи силна симболика. Во јавната перцепција, но и во правната култура, заедничкото настапување на судот и обвинителството може да се толкува како индикатор за нарушена процесна рамнотежа.
Ова е особено проблематично во чувствителни случаи како што е пожарот во Кочани, каде јавноста е емотивно ангажирана и каде исходот на процесот носи значителни општествени импликации. Во такви околности, процесната правичност не треба само да постои, туку мора да биде и видлива.
Пошироки импликации
Реакцијата на Јошевска-Анастасовска го надминува конкретниот случај и го отвора прашањето за односот меѓу судот и обвинителството во македонскиот правосуден систем. Дали заедничките настапи на овие институции стануваа пракса? Дали тоа влијае врз јавната доверба во непристрасноста на судството?
Адвокатската критика, која доаѓа од некој кој директно учествува во процесот, не може да се отфрли како тривијална. Напротив, таа укажува на системски предизвици во обезбедувањето на правична постапка и поттикнува рефлексија за стандардите кои судовите треба да ги почитуваат во својата комуникација со јавноста.
——————————————————————————————————————————————————————————————————
Случајот со најавениот заеднички брифинг отвора важна дебата за процесната правичност и улогата на судот во односите со обвинителството и одбраната. Дали судот, во стремежот за транспарентност и јавна комуникација, го нарушува принципот на процесна рамнотежа? Одговорот на ова прашање има директни последици не само за конкретниот предмет за пожарот во Кочани, туку и за поширокото јавно доверие во правосудниот систем.
Како што Јошевска-Анастасовска нагласува: “Со вакви потези, судот не ја заштитува правдата туку ја посрамотува”. Оваа опомена заслужува сериозно внимание од страна на сите учесници во правосудниот процес.
Сашо ДЕНЕСОВСКИ
