Европската Унија го подготвува првиот план за прифатливо домување, кој ќе ги опфати прашањата за правата на закупците, шпекулациите со недвижности и краткорочното туристичкo изнајмувањe.
– Европската комисија ќе предложи нови правила за справување со „големиот проблем“ со краткорочнoто изнајмување преку платформи како Airbnb и Booking.com, со кои сака да одговори на „социјалната криза“ на луѓето кои се борат со трошоците за живот – изјави првиот европски комесар за домување Ден Јергенсен
Во интервју за Гардијан, Јергенсен рече дека дојде време политичарите во Брисел сериозно да го сфатат домувањето или да им го препуштат теренот на анти-ЕУ популистите кои, како што рече, немаат одговори за недостатокот на прифатливо домување.
– Ако ние, како креатори на политики, не го сфатиме сериозно овој проблем и не препознаеме дека тоа е социјално прашање кое бара акција, тогаш анти-ЕУ популистите ќе победат – рече Јергенсен.
Тој додаде дека Брисел досега „не успеал да постигне резултати“ во врска со клучните елементи на кризата со домувањето.
Брисел традиционално не се меша во политиката за домување, но Јергенсен тврди дека ова прашање е во надлежност на Европската Унија.
– Претстојниот план за домување ќе опфати области каде што е јасно дека тоа е европска надлежност и каде што досега не сме можеле да постигнеме резултати… Една од тие области е краткорочното изнајмување, за кое навистина ни требаат повеќе европски правила – рече тој.
Краткорочното изнајмување, кое се рекламира преку Airbnb и други онлајн платформи, доживеа бум во европските градови во последниве години и често се обвинува за зголемувањето на цените на изнајмувањето, туркањето на локалното население од историските центри и претворањето на станбените населби во туристички зони.
Загриженоста за краткорочното изнајмување се појави во поширокиот контекст на општото зголемување на кириите и хипотеките.
Помеѓу 2010 и 2023 година, цените на становите и куќите во ЕУ се зголемија за 48%, а кириите за 22%, додека инфлацијата во истиот период изнесуваше 36%.
Некои закупувачи и купувачи се соочуваат со уште поголем ценовен шок: во Естонија, кириите се зголемија за 211%, во Литванија за 169% и во Ирска за 98%.
До 2023 година, речиси 9% од населението на ЕУ ќе потроши 40% или повеќе од својот расположлив приход за домување, вклучувајќи 29% од населението во Грција, 15% во Данска и 13% во Германија.
Јергенсен рече дека планот на Европската Унија за прифатливи станови ќе го вклучи и проблемот со „финансијализирање“ на домувањето, бидејќи „кога домувањето станува стока, предмет на шпекулации без оглед на потребите на општеството, тоа неизбежно создава проблеми“.
Тој не сакаше да навлегува во деталите за политиките, но рече дека Комисијата проучува како земјите-членки се обиделе да го елиминираат или ублажат овој проблем, на пример со обврзување на инвеститорите да вклучат станови по прифатливи цени како дел од новите проекти.
Комисијата на Урсула фон дер Лајен има на располагање неколку радикални предлози што би можеле да ги тестираат границите на европското право. Шпанија планира да воведе данок од 100% на вредноста на недвижнините купени од граѓани надвор од ЕУ, додека социјалистичките претставници во Европскиот парламент сакаат Комисијата да размисли за забрана за купување недвижнини од странци.
Според Јергенсен, Европската комисија разгледува и мерки за подобра заштита на правата на станарите и можноста за олабавување на правилата за државна помош за да им се овозможи на владите да обезбедат полесни субвенции или даночни олеснувања за компаниите што градат станови.
Фон дер Лајен ја воведе позицијата комесар за домување во 2024 година за да ги обезбеди гласовите на социјалистите во Европскиот парламент, потребни за нејзиниот втор мандат како претседател на Комисијата.
