Претседателот на САД, Доналд Трамп, би можел да научи многу за тоа како најдобро да се стави крај на убиствената војна на Русија против Украина, која сега е во четвртата година, од искуството на Америка пред триесет години во преговорите за она што стана познато како Дејтонскиот мировен договор, вели Фредерик Кемп, соработник-писател за Атлантскиот совет, ветеран новинар, колумнист и коментатор со долгогодишно искуство во Европа и САД. Коментарот доаѓа веднаш по пролетната сесија на Парламентарното собрание на НАТО, чија централна тема беше годишнината од Дејтонскиот мировен договор. Функционерите кои учествуваа на панелите дискутираа, меѓу другото, за успесите и неуспесите на мировните преговори, вклучително и Дејтонскиот, како и за лекциите што можат да се искористат за постигнување мир во Украина.
„Доколку Трамп сака да ја запре војната на рускиот претседател Владимир Путин, а тоа го направил приоритет на неговата администрација, тогаш треба да размисли што е потребно за конечно да се запре српскиот претседател Слободан Милошевиќ во 1995 година – по речиси четири години убивање и повеќе од 100 илјади мртви, вклучувајќи го и масакрот во Сребреница, најлошиот геноцид во Европа од Холокаустот“, истакнува авторот на текстот.
Во краток потсетник за патот до постигнување договор, тој наведува дека „немилосрдниот американски дипломатски ангажман поддржан од докажана воена закана и спроведен заедно со обединетите европски сојузници“ бил неопходен.
Интензивните преговори траеле дваесет и еден ден, период во кој сите страни биле изолирани од медиумите и надворешните влијанија во воздухопловната база Рајт-Патерсон.
По триесет години, конгресменот од Охајо, Мајк Тарнер, ги собра делегатите од триесет и две сојузнички и партнерски земји, кои им се придружија на лидерите од Западен Балкан, разни експерти, па дури и на Сараевската филхармонија, која настапи за публиката во огромен хангар опремен со претседателски авиони во Националниот музеј на воздухопловните сили на Соединетите Американски Држави.
Лекции од Дејтон за војната во Украина
Авторот верува дека би било лесно да се отфрлат лекциите од Дејтонскиот договор за Украина и Русија сега, каде што влоговите се многу повисоки, во споредба со случајот на Босна и Херцеговина и тогашна Србија.
„Русија, вооружена со нуклеарно оружје, има двесте пати поголема копнена маса од Србија и повеќе од дваесет пати поголемо население. А Украина, со предвоено население од четириесет милиони и територија со големина на Франција, е повеќе од десет пати поголема од географската големина и населението од Босна и Херцеговина“, наведува авторот, нагласувајќи дека, според него, ова само ги прави лекциите уште поубедливи.
Прво, тој се повикува на мислењето на Карл Билд, поранешен шведски премиер и специјален претставник на Европската Унија на преговорите пред триесет години, подоцна висок претставник во Босна и Херцеговина, кој рече дека мировните договори се исклучително ретки, а во модерната европска историја, покрај Дејтон, постои само оној од 1998 година што го заврши конфликтот во Северна Ирска.
„И двата се појавија по ужасно насилство, што е случај и во Украина. Сепак, и двата бараа нешто што сè уште недостасува денес: решително, фокусирано и креативно американско лидерство во хармонија со европските партнери. И двата успеаја со дисциплинирана дипломатија, воено влијание и негламурозна работа на компромис“, истакнува авторот на анализата.
Освен тоа, продолжува тој, постигнувањето мир во Дејтон бараше американски кредибилитет, но не и неутралност.
„Во Дејтон, Соединетите Држави не беа непристрасен посредник, туку фокусиран, влијателен играч, користејќи ја целата моќ потребна за да го обликуваат исходот. Ниту еден траен договор не може да ја награди агресијата на Путин, исто како што Дејтон не попушти за да го награди Милошевиќ“, заклучува авторот, кој верува дека ова е токму првата лекција.
пост-пишување на Дејтонскиот договор
АП
Втората лекција, нагласува Кемп, е дека „градењето мир е исто толку важно како и завршувањето на војната“.
„Дејтон и Белфаст беа проследени со години меѓународен ангажман, економска помош и безбедносни обврски. Мирот можеше да пропадне ако овие напори не продолжија“, нагласи тој.
Која беше улогата на Соединетите Држави?
„Најважно е што Соединетите Американски Држави го предводеа патот, но не тргнаа сами. Трајниот мир бара мултилатерална поддршка. Дејтон не функционираше совршено, но без Европската Унија и НАТО, воопшто немаше да функционира“, нагласи авторот.
Самиот Билд го подвлече истото во својата презентација, велејќи дека само во ситуации кога меѓународните актери се здружуваат со обединета порака е можно да се постигне резултат.
Идентична порака испрати и американскиот генерал Весли Кларк, тогаш десна рака на Ричард Холбрук, творецот на Дејтонскиот договор.
Тој им рече на денешните лидери: „Не бидете плашливи“.
„Ќе мора да бидеме обединети. И ќе мора да бидеме доволно силни за да го убедиме Путин дека нема да победи. Во моментов тој мисли дека победува“, додаде тој на прославата на годишнината од Дејтон.
