Брисел под трактори: кој ја плаќа цената на трговијата?

Топ Вести - Слушај сега

Под издувни гасови од трактори и облаци солзавец, европските земјоделци испратија јасна порака до Брисел: слободната трговија има цена, а тие веќе одбиваат да ја плаќаат сами. Протестите против договорот ЕУ–Меркосур ја отворија старата дилема – кого навистина штити европската политика, фармерите или големата индустрија?

- Advertisement -

Брисел повторно стана сцена на гнев и незадоволство. Илјадници земјоделци од цела Европа, со стотици трактори, ги блокираа улиците околу Европскиот парламент, претворајќи го европскиот кварт во симбол на длабок судир меѓу политиката и земјоделството. Поводот не е само еден договор, туку страв дека европските фармери повторно ќе бидат жртвувани во име на глобалната трговија.

Во срцето на протестите е трговскиот договор меѓу Европската Унија и јужноамериканскиот блок Меркосур – Аргентина, Бразил, Парагвај и Уругвај. Договор што со години се подготвува, а денес повторно е на маса на европските лидери, отвори пукнатина меѓу визијата за слободна трговија и реалноста на рурална Европа.

Нефер трка со нееднакви правила  

Земјоделците тврдат дека договорот ќе ја отвори вратата за евтини земјоделски производи од Јужна Америка – месо, житарки, шеќер, сточна храна – произведени со пониски трошоци и подлабоки компромиси со животната средина. Додека европските фармери се соочуваат со строги еколошки и ветеринарни стандарди, нивната конкуренција од другата страна на Атлантикот работи со правила што во ЕУ одамна се забранети.

„Или истите правила за сите, или нема договор“, порачуваат земјоделците. За нив, ова не е прашање на протекционизам, туку на опстанок.

Страв за фармите и руралната иднина

Многу европски фарми, особено малите семејни и сточарските, веќе се на работ на исплатливоста. Падот на цените што би го донел евтиниот увоз значи затворање фарми, губење работни места и забрзано празнење на руралните средини. Затоа протестите не се мирни прошетки, туку експлозија на долгогодишен гнев – со блокади, судири со полицијата и порака дека трпението е при крај.

Зошто токму сега?

Протестите се совпаднаа со самитот на лидерите на ЕУ, каде повторно се разговара за финализирање на договорот со Меркосур. Земјоделците сакаат да извршат притисок пред политичката одлука, свесни дека еднаш усвоен, договорот тешко се враќа назад.

Добивки за индустријата, загуби за фармерите

Поддржувачите на договорот укажуваат на неговите придобивки: поевтина храна за потрошувачите и огромни извозни можности за европската индустрија. Автомобили, машини, фармацевтски и хемиски производи од ЕУ би добиле полесен пристап до јужноамериканските пазари. За големите економии како Германија, Франција и Италија, ова е јасен плус.

Но токму тука лежи проблемот: индустријата добива, земјоделството губи. Дополнително, договорот има и геополитичка димензија – обид на ЕУ да го намали влијанието на Кина во Јужна Америка. За фармерите, сепак, овие стратегии звучат далечно и апстрактно.

Ударот ќе се почувствува и во Северна Македонија

Иако земји како Северна Македонија не се членки на Унијата, ефектите може директно да се почувствуваат. ЕУ е најголемиот трговски партнер на Македонија, а падот на цените во европскиот агросектор ќе значи притисок врз откупните цени за македонските производители. Дополнително, евтината храна што би се прелеала од ЕУ кон Балканот може да ја загрози и домашната продукција.

Истовремено, земјите кандидати ризикуваат да останат во нерамноправна позиција: строги стандарди за извоз кон ЕУ, без истите пазарни олеснувања што би ги добиле земјите од Меркосур.

Дали договорот е навистина лош?

Одговорот не е едноставен. Договорот може да биде добар за европската економија во целина и за потрошувачите, но е потенцијално опасен за традиционалното земјоделство ако не се воведат јасни заштитни механизми. Квоти, еднакви стандарди и реална поддршка за фармерите се услов без кој секоја приказна за „фер трговија“ останува празна.

Протестите во Брисел затоа не се само бунт против еден договор. Тие се предупредување дека европскиот модел на земјоделство, каков што го познаваме, се наоѓа на крстопат – и дека цената на глобалната трговија не сакаат повеќе да ја плаќаат токму оние што ја хранат Европа.

Кристина Денесовска