Доц. д-р Јелица Бјекиќ Мацут, претседателка на Републичката експертска комисија за превенција и лекување на дијабетес, гостувајќи во Дневник на РТС, нагласи дека дијабетесот е болест на денешницата и дека за жал, според проценките на ИДФ, Србија има и над 790.000 заболени.
Српската влада ја усвои Оперативната програма за превенција и контрола на дијабетесот во Србија од 2025 до 2029 година, со план на активности за периодот од 2026 до 2027 година, објавува РТС.
Владата изјави дека овој план е во согласност со насоките за развој на Националните програми за дијабетес на Светската здравствена организација, кои се спроведуваат во соработка со Меѓународната федерација за дијабетес.
Републичката експертска комисија и Министерството за здравство ја создадоа оваа Оперативна програма, што е многу важно ако знаеме дека дијабетесот е глобален проблем, дека добива епидемиски размери и дека статистиката за Србија е исто така алармантна. Институтот за јавно здравје „Д-р Милан Јовановиќ Батут“ има 435.000 регистрирани пациенти, а има голем број пациенти кои не се препознаени и кои не се регистрирани, па затоа не започнуваат со третман на време.
Оперативна програма за превенција и контрола на дијабетес
„Превенцијата е многу важна, каде што навистина можеме да им помогнеме на пациентите навреме да не развијат дијабетес или, ако веќе го развијат, да немаат кардиоваскуларни, микроваскуларни, макроваскуларни компликации, да спречат оштетување на бубрезите и очите. Можеме да го направиме сето ова за да помогнеме во спречувањето на болеста. Затоа оваа експертска републиканска комисија, во соработка со Министерството за здравство, а на барање на Министерството за здравство, навистина седна и минатата година, на 1 септември, напиша програма според најважните, најзначајните и најсовремените упатства за третман на дијабетес“, нагласува д-р Бјекиќ Мацут.
Таа додава дека комисијата предвидела како да работи, што да прави, што да подобрува, бидејќи постојат некои мерки, но што да прави за да се подобри и, пред сè, да се идентификуваат потенцијалните пациенти – дебели луѓе, оние со позитивна семејна анамнеза итн. Ваквите пациенти мора да направат основни анализи и да утврдат дали „чекорат кон дијабетес“.
Кои се следните чекори
„Видовме дека треба да направиме многу за да ги подобриме здравствените центри, советувалиштата што постојат, но во последните години не работат како што треба. Ја направивме најсовремената терапија достапна за сите. Образованието е исто така многу важно тука. Целта е секој пациент во Србија да има шанса да биде третиран подеднакво, без разлика дали е на југ или запад од Србија, како и во Белград. Значи, секој мора да има исто право и иста шанса да биде лекуван на современ и најдобар начин“, додава д-р Јелица Бјекиќ Мацут.
Стариот водич е напишан уште во 2012 година и беше потребно да се создаде нов што ќе им овозможи на сите лекари во Србија да ги лекуваат своите пациенти благодарение на новите упатства, усогласени со светските стандарди.
Проширување на капацитетот на Буковичка бања
Министерството за здравство доби и одвои пари за проширување на капацитетот на Буковичка бања, каде што се лекуваат млади луѓе кои имаат дијабетес од детството, забележува д-р Бјекиќ Мацут.
„Ќе се обидеме да создадеме и центар за дијабетични стапала бидејќи нашите пациенти многу често имаат промени на стапалата, кои се должат на исхемија, што значи недоволна циркулација на крвта во стапалата, и на крајот, за жал, овие луѓе најчесто завршуваат со ампутации, а ампутациите понекогаш им ги земаат главите подоцна“, нагласува гостинот на РТС Дневник.
Достапност на најсовремена терапија и инсулински пумпи и сензори
„Она што е исто така важно, она што ги интересира нашите најмлади пациенти и нивните родители, е присуството и достапноста на инсулински пумпи, како и најсовремена терапија и инсулински сензори. Во последно време имаше многу кампањи кои се многу важни. Сензорите го мерат нивото на шеќер 24 часа на ден, а ова е многу важно за помладата популација. Родителите со години се плашеа и не можеа да спијат од страв дека нивните деца ќе имаат низок шеќер во крвта. Оваа програма го регулира ова, а ние предвидовме многу. Не сè ќе биде можно веднаш, но според можностите на државата“, забележува докторот.
Децата со дијабетес, дури и кога ќе наполнат 18 години, сè уште ќе имаат право на сензори на сметка на фондот, како и ранливите групи, како што се бремените жени кои се на инсулин, ќе можат да го следат нивото на шеќер во текот на целата бременост. Исто така, пациентите со новодијагностициран дијабетес тип 1 кои мора веднаш да примат инсулин ќе имаат право на сензори.
„Навистина се потрудивме како професија да го дадеме својот максимум и да им предложиме на нашите пациенти најдобри можни методи на лекување, помагала и сè што постои. Меѓу другото, оваа програма предвидува усвојување на резолуција за дијабетесот во Националното собрание, покрај водичи и прирачници за превентивно дејствување. Сфативме дека треба да работиме понапорно и поенергично во предучилишните установи, во градинките, во училиштата, за да знаат воспитувачите и наставниците „како да се реагира со деца кои примаат инсулин“, вели докторот.
Ќе се стави акцент на едукацијата на лекарите од примарната здравствена заштита, преку подобро поврзување со центрите за секундарна и терцијарна здравствена заштита. Беше побарано и зголемување на бројот на ендокринолози, со оглед на фактот дека според најновите податоци, во цела Србија имало само 23 педијатриски ендокринолози.
„Пациентите се лути што никогаш не можат да добијат ред да видат ендокринолог, а тоа не е затоа што не сакаме да работиме, навистина работиме многу, туку и сфативме и инсистиравме дека бројот на ендокринолози, во согласност со можностите на нашето општество и држава, мора да се зголеми. Многу активности и дефинирани цели за примарната здравствена заштита, за родителите, надлежните институции, но многу од тоа зависи и од нас, многу од тоа секако зависи и од здравствениот систем“, нагласува д-р Јелица Бјекиќ Мацут.
Кој мора да оди на редовни прегледи за да се спречи појавата на симптоми на дијабетес?
Прво на сите, дебелите луѓе, нагласува гостинот на Дневник, мора да го проверат шеќерот. Ако се појават симптоми, тоа значи дека шеќерот е веќе висок.
„Кога ќе започне познатата сува уста, жед, губење на тежина, тоа се пациенти кои превентивно треба да направат анализа на просечното тримесечно ниво на шеќер, што е многу јасен знак. На пример, ако е над 6,5, веќе е дијабетес. Ако е помеѓу 5,7 и 6,4, тоа е предијабетес. Покрај тоа, имаме многу ранлива група млади жени, со позната инсулинска резистенција“, забележува д-р Бјекиќ Мацут.
Инсулинската резистенција е претходна фаза на дијабетес тип 2, па затоа мора да се сфати сериозно и да се третира навреме, за да не добијат гестациски дијабетес за време на бременоста, а подоцна и дијабетес тип 2.
Колку често треба да се проверува нивото на шеќер во крвта?
Д-р Бјекиќ Мацут наведува дека нивото на шеќер во крвта треба да се проверува најмалку еднаш годишно. Таа исто така додава дека Оперативната програма вклучила и можност здравствените центри да вршат тестови за оптоварување со гликоза.
„Ги знаеме сите компликации што ги предизвикува дијабетесот и колку е товар за здравјето, животот и здравствениот систем од болести на бубрезите, срцето и очите. Тоа е она што му го кажувам на пациентот кога ќе дојде на почетокот, дури и ако е помлад маж на возраст од 30-35 години, и вели дека шеќерот во крвта му е 9, 10, 12, но не чувствува ништо и не му треба ништо. Но, што ќе се случи за неколку години ако не го лекуваме? Бидејќи токму во крвните садови, малите крвни садови, се создаваат микроваскуларни и големи макроваскуларни компликации, кои се работите што ги убиваат нашите пациенти“, нагласува доц. д-р Јелица Бјекиќ Мацут.
