Како што се ближат локалните избори за избор на градоначалници во Северна Македонија, политичката сцена повторно се наоѓа во познатиот ритам на предизборни кампањи. Партиите мерат рејтинзи, тестираат кандидати и го “мерат умот на народот”, но прашањето што се поставува е дали овој процес навистина донесува прогрес или само претставува повторување на истите празни ветувања.
Клишето на предизборните ветувања
Стандардниот сет на ветувања:
- Изградба на локални патишта – секогаш “приоритет број еден”
- Водовод и канализација – основните инфраструктурни потреби
- Паркови и зеленило – за “подобар квалитет на живот”
- Спортски објекти – за “младите и спортот”
- Општинска администрација – “ефикасност и транспарентност”
Овие ветувања се повторуваат со децении, без оглед на тоа која партија е на власт или кој кандидат се кандидира.
Проблемот со основната логика
Што е проблематично:
- Законски обврски се продаваат како ветувања – Одржувањето на локалната инфраструктура, обезбедувањето водовод и канализација, одржувањето на патиштата, се основни законски обврски на локалните самоуправи.
- Граѓаните веќе плаќаат за овие услуги – Преку комуналиите, локалните данoци и други надоместоци, граѓаните веќе финансираат овие основни услуги.
- Отсуство на визија – Наместо да се фокусираат на иновативни решенија и долгорочен развој, кандидатите се враќаат на истите основни потреби.
Зошто се повторува овој циклус?
Политички фактори:
- Ниско ниво на политичка култура – И избирачите и кандидатите се задоволуваат со површни ветувања
- Краткорочно размислување – Фокусот е на добивање гласови, не на долгорочен развој
- Отсуство на одговорност – Нема реални механизми за следење на исполнувањето на ветувањата
Општествени фактори:
- Ниски очекувања на граѓаните – По години на разочарувања, граѓаните се задоволуваат со минимум
- Недостиг на граѓанско организирање – Слаба граѓанска контрола врз локалните власти
- Економски притисок – Граѓаните се фокусираат на преживување, не на квалитет на локални услуги
Што недостига во 21 век?
Модерни предизвици што се игнорираат:
- Дигитализација на услугите – Е-управа, онлајн платформи, дигитални услуги
- Еколошки иницијативи – Зелена енергија, рециклирање, намалување на загадувањето
- Економски развој – Привлекување инвестиции, поддршка на локални претприемачи
- Социјални иновации – Програми за стари лица, млади, маргинализирани групи,лица со телесен инвалидитет
- Културен и туристички развој – Искористување на локалниот потенцијал
Предлози за промена
За кандидатите:
- Презентирање на конкретни планови наместо општи ветувања
- Јавно известување за тековните проекти и буџетски трошоци
- Иновативни решенија за локалните предизвици
- Вклучување на граѓаните во планирањето и одлучувањето
За граѓаните:
- Поставување на повисоки стандарди кон кандидатите
- Активно следење на работата на избраните претставници
- Граѓанско организирање за контрола и притисок
- Информираност за правата и обврските на локалните власти
Историска перспектива: Од предност до заостанување
Состојбата до 1991 година
До 1991 година, Македонија имаше подобра патна и друга останата инфраструктура и од Албанија и од Бугарија. Како дел од поранешна Југославија, Македонија располагаше со релативно развиена инфраструктура, урбани центри и функционални системи кои ја ставаа во предност во споредба со соседните земји.
Драматичната промена во последните 30+ години
Тоа што е особено загрижувачко е фактот дека заостанатите Албанија и Бугарија, за само 10-15 години не само што ја престигнаа Македонија, туку направија урбани модерни средини, додека Македонија си остана само на политичките ветувања.
Примери на напредокот на соседите:
- Албанија – Модернизација на Тирана,останати градови , развој на туристичкиот сектор, инвестиции во инфраструктура
- Бугарија – Членство во ЕУ, значителни инвестиции во патна инфраструктура, модернизација на градовите
Зошто Македонија заостана?
- Фокус на политички приказни наместо на дела – Енергијата се троши на предизборни кампањи наместо на реални проекти
- Отсуство на долгорочна стратегија – Секоја нова власт почнува од нула
- Корупција и неефикасност – Средствата се трошат неефикасно или завршуваат во погрешни џебови
- Недостиг на визија – Политичарите се задоволуваат со одржување на статус кво
Заклучок: Време е за промена на наративот
Локалните избори во Северна Македонија имаат потенцијал да бидат многу повеќе од повторување на истите стари ветувања. Во 21 век, граѓаните заслужуваат кандидати кои нудат визија, иновации и реални решенија за модерните предизвици.
Наместо да се фокусираме на тоа дали ќе се изгради еден километар асфалт (што е основна обврска), време е да се прашаме како нашите општини ќе се приспособат на дигиталната ера, како ќе се борат против климатските промени и како ќе создадат можности за младите луѓе.
Прашањето не е дали кандидатите ќе ги исполнат основните обврски – тоа е минимум што се очекува. Прашањето е дали тие имаат визија за иднината на нашите заедници.
Сашо Денесовски
