Петок 13-ти – ден што кај многумина предизвикува вознемиреност, кај некои дури и страв, а некои би сакале да го поминат дома, избегнувајќи го ризикот „да се случи нешто лошо“.
Но, од каде всушност доаѓа ова верување и зошто петокот и бројот 13 се комбинирани во симбол на лоша среќа?
Комбинација на „несреќни“ симболи
Верувањето дека бројот 13 е несреќен постои со векови. Во христијанската традиција, на Тајната вечера имало 13 луѓе – Исус и 12-те апостоли – а Јуда, кој го предал, бил тринаесеттиот на масата. Оваа симболика се пренесува низ историјата, а во многу култури бројот 13 сè уште се избегнува денес: хотелите го прескокнуваат 13-тиот кат, авионите закажуваат летови со бројот 13, а некои ресторани нема да имаат маса број 13.
Кога петок 13-ти стана синоним за лоша среќа?
Петок, од друга страна, со векови имал „лоша репутација“. Во средниот век, се верувало дека петокот е добар ден за егзекуции и несреќи. Според некои извори, токму во петок Адам и Ева биле протерани од Рајот, а Исус бил распнат. Комбинацијата на овие два „неповолни“ симболи создала ден кој станал глобален симбол на лоша среќа во популарната култура.
Темплари, нордиски легенди и поп-култура
Една од попознатите теории е поврзана со петок, 13 октомври 1307 година, кога францускиот крал Филип IV наредил апсење на голем број витези Темплари. Потоа бројни членови на овој моќен ред биле уапсени, мачени и погубени, што дополнително придонело за мистиката и темната аура на тој датум.
Во нордиската митологија, 13-тиот гостин на вечерата на боговите бил Локи, богот на измамата и хаосот, чие пристигнување довело до смртта на богот на светлината, Балдер. Оваа приказна се зема и како митолошка основа за суеверието.
Но, за голем дел од глобалниот страв од петок 13-ти може да се заблагодари – Холивуд. Од 1980-тите, франшизата за хорор „Петок 13-ти“ со Џејсон во главната улога го зацементира датумот како симбол на страв и пропаст. Филмовите, книгите и поп-културата дополнително го врежаа овој страв во колективната свест.
Страв со научно име
Верувале или не, стравот од петок 13-ти има свое име: трискаидекафобија. Тоа е специфична форма на суеверие, која кај некои луѓе може да предизвика вознемиреност, па дури и да избегне патување, донесување одлуки или деловни обврски на тој ден.
Иако нема рационални основи за страв од петок 13-ти, многу луѓе сепак ќе се „вооружат“ со амајлии на тој ден, ќе одложат важни одлуки или едноставно ќе се прекрстат кога ќе го погледнат календарот.
Среќата е прашање на став
Сепак, има и такви кои веруваат дека петок 13-ти е всушност добар ден – идеален момент да се спротивставите на суеверието, да ги разбиете стереотипите и да започнете нешто ново. Бидејќи, како што вели поговорката: „Среќата им оди на храбрите“ – па можеби не би било лоша идеја да направите чекор кон нешто што долго време го одложувате, овој петок, 13-ти.
