Од Општина Чаир до Попова Шапка – мапа на архитектонскиот криминал под политичка заштита
СКОПЈЕ/ОХРИД/ТЕТОВО – Дивоградбите во Република Северна Македонија не се само урбанистички проблем – тие се систем на организиран криминал кој ужива молчлива поддршка од политички структури на сите нивоа. Од гетата во Општина Чаир до луксузните вили на Попова Шапка, илегалната градба се одвива под носот на властите кои наместо да казнуваат, молчат или директно учествуваат.
Општина Чаир: Гето кое расте пред очите на властите
Во Општина Чаир, дивоградбите се претвориле во паралелен град кој расте без контрола. Објекти се градат преку ноќ, без дозволи, без инфраструктура, без основни урбанистички стандарди. Локалните власти не само што не реагираат, туку активно ги олеснуваат овие активности преку селективно применување на законот.
Посебно алармантна е практиката на градење објекти за сместување на мигранти и бегалци, каде што се остварува двојна корист – политичка преку етничко гласање и економска преку илегални закупнини. Овие објекти не ги исполнуваат ниту најосновните безбедносни стандарди.
Охрид: Светското наследство под удар
Во Охрид, градот под заштита на УНЕСКО, дивоградбите се одвиваат со невидена дрскост. Луксузни хотели и вили никнуваат на заштитени локации, директно загрозувајќи го статусот на светско наследство. Зад овие проекти стојат политички поврзани инвеститори кои уживаат заштита од највисоки инстанци.
Министерството за култура, кое требаше да биде чувар на наследството, се покажа како соучесник во неговото уништување. Бројните извештаи на УНЕСКО за загрозеноста на Охрид се игнорираат, а илегалните објекти продолжуваат да растат.
Тетово: Политичкиот протекторат
Во Тетово, дивоградбите се одвиваат под директна политичка заштита. Локалните политичари не само што молчат за илегалната градба, туку активно ја поддржуваат преку издавање накнадни дозволи и “легализации” кои се во спротивност со законот.
Посебно проблематична е ситуацијата во населбите каде што доминираат одредени етнички заедници – таму дивоградбите се користат како инструмент за политичка мобилизација и етнички инженеринг.
Попова Шапка: Луксузниот рај на политичарите
На Попова Шапка, еден од најубавите планински предели во земјата, дивоградбите имаат друг карактер – тука се градат луксузни вили и ски-центри од страна на политички и економски елити. Овие објекти се градат на заштитени планински предели, често со злоупотреба на процедурите за “јавен интерес”.
Зад овие проекти стојат име како што се високи функционери, нивните семејства и бизнис-партнери кои користат политички врски за да заобиколат постојните законски ограничувања.
Националните паркови: Организирано уништување
Ситуацијата во националните паркови Галичица и Пелистер е особено алармантна. Овие заштитени подрачја, кои требаше да бидат неприкосновени, се претвораат во градилишта за приватни интереси.
Галичица под удар
На Националниот парк Галичица се градат хотели, вили и други туристички објекти кои директно ја нарушуваат еколошката рамнотежа на регионот. Зад овие проекти стојат политички поврзани инвеститори кои користат различни правни трикови за да добијат дозволи за градба во заштитено подрачје.
Пелистер се распродава
Слично е и со Националниот парк Пелистер, каде што под изговор на “развој на туризмот” се градат објекти кои ја уништуваат единствената природа на овој планински регион. Локалните власти во Битола молчат за овие активности, очигледно под притисок од повисоки политички инстанци.
МВР под Панче Тошкоски: Селективна правда и двојни стандарди
Најскандалозна е улогата на Министерството за внатрешни работи под водство на Панче Тошкоски. Наместо да биде чувар на законот, МВР практикува селективна правда која ја дискредитира целокупната правна држава.
Додека се апсат лица кои изградиле мали шупи или гаражи без дозвола, криминалците кои градат луксузни комплекси на заштитени подрачја не само што не се гонат, туку отворено се фаворизираат. Оваа пракса укажува на директни наредби од врвот на МВР да се заштитуваат одредени интереси.
Арсовска како жртвено јагне
Обидот на ВМРО-ДПМНЕ да ја претстави Данела Арсовска како главен виновник за дивоградбите е јасна манипулација со јавноста. Додека се бара вина во градоначалничката на Скопје, високите функционери на ВМРО-ДПМНЕ молчат за дивоградбите кои се одвиваат под нивна директна контрола во Охрид, Тетово и други општини каде што владеат.
Оваа селективна критика го открива вистинскиот проблем – дивоградбите не се проблем само на СДСМ, туку системски проблем кој ги опфаќа сите политички партии кои ги користат за остварување лични и партиски интереси.
Каде е Државниот градежен инспекторат?
Најзагадочна е улогата на Државниот градежен инспекторат, институција која требаше да биде првата линија на одбрана против дивоградбите. Оваа институција не само што не функционира, туку се покажа како дел од проблемот.
Инспекторите или не постапуваат воопшто, или постапуваат селективно, казнувајќи ги малите луѓе додека ги заштитуваат политички поврзаните дивоградители. Оваа пракса укажува на директни притисоци од политичките врвови кои го контролираат инспекторатот.
ВМРО-ДПМНЕ коленичи пред ВРЕДИ?
Најпроблематично е однесувањето на ВМРО-ДПМНЕ кон дивоградбите во етнички мешаните општини. Партијата која се декларира како чувар на македонските интереси, во пракса коленичи пред притисоците на ВРЕДИ и други албански политички фактори кои ги користат дивоградбите за демографски инженеринг.
Оваа пракса е особено видлива во Општина Чаир, каде што ВМРО-ДПМНЕ молчи за масовните дивоградби кои ја менуваат демографската слика на главниот град. Страв од обвинувања за “етничка дискриминација” ја паралишира партијата да превземе решителни мерки против илегалната градба.
Политичката заштита: Кој го покрива криминалот
Зад сите овие дивоградби стои добро организирана мрежа на политичка заштита која опфаќа:
Локално ниво – Градоначалници и општински советници кои издаваат илегални дозволи или затвораат очи пред илегалната градба во замена за политичка поддршка или финансиска корист.
Државно ниво – Министри и државни секретари кои влијаат врз инспекциските служби да не преземаат мерки против илегалните објекти, особено кога станува збор за политички поврзани инвеститори.
Судско ниво – Судии кои донесуваат одлуки во корист на дивоградителите или одолговлекуваат постапките додека објектите не се завршат.
Безбедносно ниво – МВР под Тошкоски кое практикува селективна правда и ги заштитува политички поврзаните криминалци.
Етничката инструментализација
Посебно проблематична е практиката на користење етнички аргументи за оправдување на дивоградбите. Политичарите од различни етнички заедници ги користат дивоградбите како инструмент за политичка мобилизација, претставувајќи ги мерките против илегалната градба како “етничка дискриминација”.
Економските последици
Дивоградбите не се само естетски или еколошки проблем – тие имаат сериозни економски последици:
- Загуба на туристички потенцијал поради уништување на природните убавини
- Загрозување на статусот на светско наследство на Охрид
- Намалување на вредноста на легалните објекти
- Загуба на странски инвестиции поради правна несигурност
Потребни се итни мерки
За решавање на овој проблем се потребни:
- Смена на раководството на МВР и воспоставување непристрасно водство
- Формирање специјален обвинителски тим за дивоградби
- Отстранување на сите политички функционери кои ги покриваат дивоградбите
- Воспоставување независна инспекциска служба
- Рушење на сите илегални објекти без исклучок и без оглед на политичка припадност
- Казнување на сите учесници во илегалната градба
Времето на политичка трговија е минато
Дивоградбите во Македонија не се спонтан феномен – тие се резултат на организирана криминална дејност која ужива политичка заштита од сите политички партии. Сè додека МВР под Тошкоски практикува селективна правда, додека ВМРО-ДПМНЕ коленичи пред етничките притисоци, и додека се бара вина само во опозицијата, нашето природно и културно наследство ќе биде уништувано пред нашите очи.
Граѓаните заслужуваат држава во која законот важи еднакво за сите – без разлика на политичка припадност, етничка заедница или економска моќ. Времето на политичка трговија со дивоградбите е минато – потребна е решителна акција која ќе го стави законот над политичките интереси.
Секој ден доцнење е уште еден ден загуба на нашето наследство за идните генерации.
Сашо ДЕНЕСОВСКИ
