Виновни се мртвите: Правна анализа на судскиот процес за трагедијата во Пулс

Битката меѓу обвинителството и одбраната

- Advertisement -

На 16 март 2025 година, 63 млади души ги загубија животите во пожарот во дискотеката Пулс во Кочани. Деветте месеци подоцна започна еден од најкомплексните судски процеси во историјата на Северна Македонија. Но овој судски процес не е само за правда за жртвите – тој е и за правната битка меѓу едно масивно обвинение и одбраната што го оспорува секој негов елемент.

Оваа анализа ги разгледува клучните слабости на обвинението, аргументите на одбраната и процесните манипулации што веќе ја обележуваат оваа судска драма.

Обвинителниот акт: Архитектурата на едно масивно обвинение

Димензиите на обвинението

Јавното обвинителство на Северна Македонија поднесе обвинителен акт што по својата комплексност е речиси невидена димензија:

Бројките зад обвинението:

• 165 страници обвинителен акт
• 46,000 докази прикачени кон обвинението
• 35 физички лица обвинети
• 3 правни субјекти обвинети (обезбедувачка агенција Рубикон, компании поврзани со клубот)
• 15 јавни обвинители ангажирани на случајот
• Првично 283 сведоци планирани (драстично редуцирани на 25)

Квалификација на кривичното дело

Сите обвинети се обвинети за “Тешки кривични дела против јавната безбедност” со можни казни:

• Минимум: 10 години затвор
• Максимум: Доживотен затвор

Само едно лице е обвинето и за корупција (примање поткуп).

Обвинителната теза: “Смртоносна стапица”

Јавниот обвинител Борче Јанев во своето отворено обраќање презентираше централна теза:

“Пожарот не настана само поради немарноста на еден човек, туку поради системска немарност и избегнување на законските правила.”

Клучни тврдења на обвинителството:

1. Пулс не требало никогаш да работи – Министерот за економија Валон Сарачини потпиша првична дозвола, а потоа ниеден инспектор не изврши соодветна контрола
2. Објектот беше “смртоносна стапица” – Старо складиште конвертирано во дискотека без основни безбедносни стандарди
3. Системско игнорирање – Децении на немарност од страна на општински власти, инспектори, полиција и централна власт
4. Ноќта на трагедијата:
   • Над 600 луѓе пуштени без контрола (капацитет: 250 луѓе)
   • Малолетници пуштени по полноќ
   • Пиротехника без дозвола
   • Само еден излез
   • Запечатени прозорци
   • Високо комбустибилни материјали на плафон

Првите приговори: Процесни маневри на одбраната

Приговор 1: Спојување на случаите (19 ноември)

Што побара одбраната:

- Advertisement -

Речиси сите адвокати побараа одложување на процесот бидејќи судот одлучи да го спои случајот против обезбедувачката агенција Рубикон со главниот процес.

Аргумент на одбраната:

• Клиентите не биле запознаени со финалната верзија на обвинението
• Спојувањето е процесно неправилно и ги повредува правата на обвинетите
• Потребно е време за анализа на новите обвиненија

Одлука на судијата: Судијата Дијана Груевска-Илиевска го одби барањето, тврдејќи дека спојувањето не претставува суштинска измена и не ги повредува процесните права.

- Advertisement -

Реакција на родителите: Родителите на жртвите виделе во ова “шема на адвокати и обвинети што манипулираат со нашата болка”. Отаман Тома Стојанов изјави дека стравуваат дека ќе имаат иста судбина како семејствата во случаите “Дурмо турс” (2019), “Беса транс” (2021) и пожарот во модуларната болница во Тетово (2021) – процеси што траат години без правда.

Централната слабост: Некомплетно обвинение

Приговор 2: Недостаток на конкретни докази (2 декември)

Адвокатската критика:

На рочиштето од 2 декември, адвокатите презентираа фундаментална критика:

“Обвинението е некомплетно и му недостасуваат конкретни докази за дејствијата на сите 35 лица и трите правни субјекти.”

Специфични примери на слабости:

А. Случајот на градоначалниците

Обвинети: Ратко Димитровски, Николчо Илиев, Љупчо Папазов

Аргумент на одбраната:

1. Ратко Димитровски (градоначалник пред 2013):
   • Единствениот што се обидел да ја спречи трагедијата
   • Поднел барање до надлежните власти да НЕ издадат дозвола за работа на Пулс
   • Неговите предупредувања биле игнорирани
2. Николчо Илиев и Љупчо Папазов:
   • Постапката е базирана на некомплетно истражување
   • Нема факти што директно ги поврзуваат со трагедијата
   • Дејствувале во согласност со законот и прописите
   • Одговорноста за надзор лежи на други институции

Одбраната на Папазов:

Адвокатот Мите Левков тврди дека Папазов е “колатерална штета” – избран како виновен само затоа што бил градоначалник во моментот на трагедијата.

“Папазов учествуваше во спасувањето на луѓе таа ноќ и веднаш поднесе оставка. Тоа не е признание на вина, туку политичка и морална одговорност.”

Реакција на родителите: Кога адвокатот го пофали Папазов за моралот, родителите цинично извикале: “Да му се извиниме!” – судијата морал да интервенира.

Б. Случајот на општинските инспектори

Аргумент на одбраната:

Општинските градежни инспектори во Кочани тврдат дека:

1. Никогаш не добиле наредба од општината да извршат инспекција во Пулс
2. Законски ограничувања на нивните овластувања им оневозможиле да дејствуваат
3. Системски проблем: Одговорноста лежи на централната власт, не на локалните инспектори

В. Случајот на сопственикот Дејан Јованов

Обвинение: Главен обвинет како сопственик на Пулс

Одбрана на Јованов:

Во солзи, Јованов изјави:

“Знам за што сум обвинет и ми е јасно. Но не се чувствувам виновен за овие злосторства за кои сум обвинет. Децении генерации пораснаа во тој клуб и сите знаат колку многу се грижев за безбедноста.”

Аргументи на неговата адвокатка Ивана Косовска:

1. Бендот ја внесе пиротехниката: Дуото DNK ја донесе пиротехниката без знаење на сопственикот
2. Стандардна практика: Кога клубот организирал настани со пиротехника, секогаш ангажирале професионалци
3. Лична трагедија: “Во нашето семејство имаме една жртва и еден повреден, носам иста болка како вие” (Јованов кон родителите)
4. Заштита на синот: Обидување да го заштити синот Михаил, тврдејќи дека немал официјални должности во клубот

Драстичното намалување на сведоците: Знак на слабо обвинение?

Приговор 3: Хаотични докази и редуцирани сведоци

Одбраната обвини дека:

“Доказите за Пулс се хаотични и сведоците драстично се намалени од 283 на 25!”

Анализа на оваа промена:

Можни причини:

1. Недоволно силни докази од голем дел од сведоците
2. Повторливост – многу сведоци би кажале слично
3. Процесна ефикасност – обид да се забрза процесот

Импликации за обвинението:

• Намалувањето од 283 на 25 сведоци (намалување од 91%) е драматично
• Може да укажува дека обвинителството нема доволно конкретни директни докази против секој обвинет
• Одбраната ќе го користи ова како доказ за слабост на обвинението

Паралелни истраги: Што уште недостасува?

Нерешени случаи:

1. Полициските службеници (26 лица)

Одделна истрага за 26 полициски службеници обвинети за:

• Давање лажна безбедност години наназад
• Дозволување на дискотеката да работи без безбедносни услови

Статус: Обвинение се очекува во декември 2025

2. Даночната управа и Пазарната инспекција

Нови осомничени:

• Драганчо Паунов (УЈП Штип) – примање поткуп, откривање службена тајна
• Дуле Димитриев (УЈП Штип) – примање поткуп, награда за незаконско влијание
• Други вработени во Даночната управа и Пазарната инспекција

Обвиненија: Корупција, злоупотреба на службена должност, фалсификување документи

Импликација: Обвинителството признава дека главниот обвинителен акт не ги покрива сите виновни.

Севкупната мана на обвинението: Критичка анализа

1. Прешироко обвинение – премалку конкретност

Проблем: Обвинителството се обиде да обвини целосен систем (35 лица + 3 компании) за “системска немарност”.

Слабост: Кога сè и сите се виновни, тешко е да се докаже специфична вина на секое лице одделно.

Предвидлива одбрана:

• “Јас бев само заб в машина”
• “Не ми беше мојата одговорност”
• “Си ги следев процедурите”
• “Одговорноста лежи на другите институции”

2. Недостаток на директна причинско-последична врска

Проблем: Обвинителството мора да докаже дека секој обвинет директно придонесе кон трагедијата.

Тежок предизвик за градоначалниците и инспекторите:

• Како се докажува дека непреземањето акција (omission) е кривично дело?
• Што ако законските надлежности не биле јасни?
• Што ако биле дадени извештаи, но игнорирани од повисоки инстанци?

3. Намалувањето на сведоците: Црвено знаме

Критика: Намалување на сведоци од 283 на 25 е 91% намалување.

Можни толкувања:

• Обвинителството нема доволно силни сведоци за секој обвинет
• Многу сведоци би дале контрадикторни искази
• Процесна ефикасност (позитивна причина)
• Слабост на доказниот материјал (негативна причина)

4. Временска дистанца и одговорност

Проблем: Пулс работел повеќе од 10 години со системски проблеми.

Прашања:

• Дали градоначалникот од 2013 може да биде одговорен за случај во 2025?
• Ако секој игнорираше проблемот, дали сите се еднакво виновни?
• Како се квантифицира индивидуалната вина во контекст на колективна немарност?

5. Политизација на обвинението

Критика од јавноста:

Родителите на жртвите и јавноста бараа проширување на истрагата, критикувајќи го обвинителството дека дејствува под политички диктати.

Прашања:

• Зошто 26 полициски службеници се во одделна истрага?
• Зошто инспекторите на ДПА изостанаа од првичното обвинение?
• Дали има повисоки функционери кои се заштитени?

6. Предвидливи процесни одолговлекувања

Предвидувања:

Судијата Груевска-Илиевска сама призна: “Не можам да ви кажам дали процесот ќе трае пет месеци или пет години.”

Причини за одолговлекување:

• 35 обвинети со индивидуални одбрани
• 46,000 докази што треба да се прегледаат
• Можност за стотици процесни приговори
• Секој адвокат има право на сопствена стратегија

Историска паралела: Родителите споменаа случаи како “Дурмо турс” и “Беса транс” што траат години без завршеток.

Стратегии на одбраната: Предвидливи тактики

Тактика 1: “Колатерална штета”

Аргумент: Мојот клиент е избран како обвинет само затоа што бил на погрешно место во погрешно време (Папазов).

Тактика 2: “Системски проблем”

Аргумент: Пропустот е системски, а не индивидуален. Ако системот е проблем, индивидуалците не можат да бидат виновни.

Тактика 3: “Надлежности и процедури”

Аргумент: Ги следев процедурите. Немав законска обврска да дејствувам поинаку. Одговорноста лежи на други институции.

Тактика 4: “Непредвидливост”

Аргумент: Пиротехничкиот пожар бил непредвидлив. Не можевме разумно да предвидиме терористички инцидент или пожар од пиротехника.

Тактика 5: “Херојство и морал”

Аргумент: Мојот клиент учествуваше во спасувањето и покажа морална одговорност (Папазов).

Тактика 6: “Обвини друг”

Аргумент: Виновен е бендот DNK (што е мртов и не може да се брани), виновна е обезбедувачката агенција, виновни се повисоките инстанци.

Заклучок: Судир меѓу правдата и правната реалност

Парадоксот на случајот Пулс:

Морална вистина: 63 луѓе загинаа поради системска корупција и немарност.

Правна предизв: Да се докаже индивидуална кривична одговорност на секое лице во рамките на системски пропуст.

Клучни прашања што остануваат:

1. Може ли обвинителството да докаже специфична вина кај секој обвинет со намалени сведоци (25 наместо 283)?
2. Ќе се распадне обвинението под тежината на индивидуални одбрани што тврдат “системска вина = ничија вина”?
3. Дали процесот ќе трае 5 месеци или 5 години? Со десетици адвокати, секој со свои приговори, процесот може да се одолговлекува до безначајност.
4. Ќе дојде до правда? Родителите се скептични, споредувајќи го случајот со други трагедии каде правдата никогаш не дојде.

Крајна оценка:

Обвинението е амбициозно, но ранливо.

• Силна страна: 46,000 докази, 15 обвинители, системски приоод
• Слаба страна: Премногу обвинети, недоволна конкретност, драстично намалени сведоци, предвидливи процесни одолговлекувања

Одбраната е координирана и стратешка.

• Веќе покажува единство во процесните приговори
• Користи емотивни и правни аргументи паралелно
• Подготвена за маратонски процес

Родителите се скептични.

Нивната транспарента е најјасна: “63 сенки ќе ве следат – секој поглед чека правда”.

Прашањето е: Ќе ја добијат таа правда или ќе бидат уште една статистика во системот што пропушта?

(Авторот на аналзиата е Магистер на правосудни системи)