Во украинската армија има и лица со ментални и физички попречености кои не се соодветни за воена служба.
Ова го објавува Дојче Веле, што објаснува зошто тие сè уште мора да служат и колку е раширен проблемот.
Чести паузи во меморијата, дезориентација, мешање броеви и бои, ова се секојдневните проблеми на 28-годишниот Васил од централна Украина.
Тој прима психијатриски третман за нарушување на личноста од 2015 година.
Сепак, ова не ги спречи украинските вооружени сили да го повикаат на воена служба.
Според неговата партнерка Олена, Васил никогаш не ги признава своите попречености.
Можно е да не ги споменал за време на лекарскиот преглед.
Васил бил прогласен за целосно способен за служба и испратен на обука на југот од земјата.
Олена се обидела да му објасни на командантот на Васил колку голема грешка било тоа што нејзиниот партнер бил повикан на воена служба.
Офицерот првично покажал разбирање и побарал медицинска документација потребна за да биде ослободен од служба.
Сепак, тој го отфрли психијатрискиот извештај од 2015 година како застарен.
– Како ова не може да биде причина за негово отпуштање од војската, ако неговата состојба не може да се промени? – очајно прашува Олена во интервју за ДВ.
„Опасност за себе и за другите“
ДВ има пристап до извештајот од 2015 година, во кој се вели: „Васил има сиромашен вокабулар, ниско ниво на апстрактно размислување, коефициент на интелигенција (IQ) од 66 и дури не го разбира ниту името на својата земја ниту главниот град на Украина“.
– Неговите симптоми се влошуваат под стрес – вели Олена.
Психијатриската институција што го разгледала анонимизираниот извештај дијагностицирала ментална ретардација и емоционална нестабилност.
– Под стрес, таквата личност е непредвидлива и претставува опасност за себе и за другите – вели жена која работи во украинските одбранбени сили и сака да остане анонимна.
Како дијагнозата на Васил поминала незабележано
Постои база на податоци наречена „Хелси“ каде што се регистрирани сите пациенти од државните болници и до која можат да пристапат воените лекари.
Сепак, адвокатот Јевген Зекмистер вели дека дијагнозата на Васил воопшто не била евидентирана таму.
Имено, податоците за менталните болести можат да се чуваат само со согласност на пациентот.
Според Наредбата бр. 402 на Министерството за одбрана, дијагнозата на Васил е сè уште доволна причина да не биде повикан на воена служба.
Зекмистер вели дека воените лекари веруваат само на официјални документи, бидејќи многу мажи симулираат ментални нарушувања за да избегнат воена служба.
– Доколку навреме се побарала правна помош и се доставила поажурирана документација, Васил немаше да биде регрутиран – вели адвокатот.
Олга Решетилова е претседателски комесар за заштита на правата на војниците и нивните семејства.
Таа советува граѓаните сами да се грижат за ажурирање на своите податоци во армијата и во системот „Хелси“.
Особено затоа што менталната состојба на регрутите за време на основната обука може да се влоши.
– Командантите не сакаат ментално болни луѓе во своите единици, па затоа често обезбедуваат третман – вели Решетилова за ДВ.
Што вели украинскиот омбудсман?
Парламентарниот омбудсман Дмитро Лубинец наведува дека од почетокот на годината се примени повеќе од 2.000 жалби за кршење на човековите права за време на мобилизацијата, а во текот на 2024 година имало околу 3.500.
– Секогаш реагираме. Има случаи кога моите претставници лично одат во центрите за регрутирање и им помагаат на граѓаните да ги остварат своите права. Благодарение на нашите напори, болните луѓе беа отпуштени од војската. Сепак, верувам дека не сите жалби се оправдани – вели тој за ДВ.
Лубинец признава дека имало случаи кога дури и тешко болни луѓе биле повикани на воена служба, но нема точни податоци за ова.
– Ова се случува кога се игнорира медицинската документација или фактичката состојба на лицето – критикува комесарот за човекови права.
Тој верува дека распределбата на регрутите во војската треба да биде повнимателна.
– Не сите здравствени проблеми се автоматски основа за неспособност. Ако некој има проблеми со грбот, не може да се приклучи на единиците за напад, но може да работи на компјутер – додава Лубинец.
Што велат украинските војници?
Еден бригаден офицер ги опиша своите искуства во центарот за обука за ДВ.
– Ми беше дадена привилегија да бирам луѓе. Но, тие дојдоа без заби или со туберкулоза. Во центарот за обука! – вели офицерот, кој сакаше да остане анонимен.
Кирил (името е променето) бил регрутиран оваа пролет.
Тој критикува дека во центарот за регрутирање видел и бездомници со отечени нозе, зависници од дрога и алкохоличари.
Првиот медицински преглед, според него, често е само формалност.
На некои места, тој дури и не се спроведува, а подетална проверка се врши само во центарот за обука.
Војникот Олександр (името е променето) вели дека за време на прегледот дури видел и луѓе со епилепсија.
Тој наведува дека ваквите пропусти довеле до тоа во 2024 година, регрут со шизофренија, по основната обука, да биде распореден во поморската бригада.
За среќа, ова брзо било забележано.
– Не му дале оружје и по неколку дена го испратиле дома – вели војникот.
Придружните болести не се земаат предвид
Според адвокатот Зекмистер, регрутирањето на неспособни мажи е широко распространето.
– Еден војник, висок 1,75 метри, тежок 38 килограми, со слаб вид и деформиран граден кош, не може ниту да оди ниту да дише во панцир. И е во војска од 2022 година. Постојано се префрла од единица во единица или во болници и добива само основна нега – вели Зекмистер.
Бидејќи ниту една од неговите индивидуални дијагнози не спаѓа во категоријата „неспособен“, тој не може да биде отпуштен од служба.
Командантите не можат да им доделуваат вистински задачи на таквите регрути, ниту пак можат да бидат отпуштени.
Зекмистер вели дека ситуацијата е особено тешка во копнените сили и логистиката, кои станаа „ќорсокак“ за таквите луѓе.
– Тие доаѓаат во бригади кои треба да градат одбранбени линии. Но, таму се сосема бескорисни – вели адвокатот.
Медицинската команда не гледа проблем
Медицинската команда нема забелешки за начинот на кој се спроведуваат медицинските прегледи.
– Мислењето на воените лекари се базира на дијагнозите направени од специјалисти. Не е предвидена проценка врз основа на комбинација од неколку болести – одговори полковник Јуриј Подолјан, заменик-командант на медицинските сили, на прашањето на ДВ.
Според него, Наредбата бр. 402 е во согласност со законот и меѓународните стандарди.
Решетилова има сосема поинакво мислење, сметајќи дека наредбата треба да се ревидира.
Според неа, Министерството за одбрана веќе се занимава со ова прашање.
Во меѓувреме, основната обука на Васил завршува, по што тој ќе биде распореден во единица.
Според неговата партнерка Олена, Васил веќе има пристап до оружје.
Адвокатот Јевген Зекмистер се обидува да обезбеди втора психијатриска проценка од воени лекари.
– Ако заврши на фронтот, ќе биде опасност за целата единица. Невозможно е да се предвиди кога неговата психа ќе попушти. И кој ќе биде на нишанот тогаш? – предупредува адвокатот.
