Трампова смена на амбасадори – Пораката до Македонија

Топ Вести - Слушај сега

Дипломатска револуција: Доналд Трамп го менува пристапот на САД кон светот

- Advertisement -

Администрацијата на Доналд Трамп денес најави драстична дипломатска реконфигурација со отповикување на речиси 30 амбасадори на САД низ светот, меѓу кои и амбасадорката во Северна Македонија, Анџела Агелер. Ова е најобемната смена на кариерни дипломати која се случува во вториот мандат на Трамп, и таа носи јасна порака: ерата на традиционалната американска дипломатија е завршена.

Доктрината “Америка на првом место”

Белата куќа објасни дека продолжува со преобликување на американската дипломатија во странство со персонал кое целосно ги поддржува приоритетите на претседателот обединети под слоганот “Америка на прво место”. Во официјалното соопштение се нагласува дека амбасадорот е личен претставник на претседателот и дека е негово право да обезбеди појединци во овие земји кои ја унапредуваат неговата агенда.

Оваа реторика не е нова, но нејзината имплементација е радикална. За разлика од претходните администрации кои ја менуваа дипломатската гарда постепено и селективно, Трамп оди на масовна замена на професионалци кои служеле со години, без оглед на партиската припадност.

Географијата на промените: Африка, Азија и Балканот

Смените не се рамномерно распределени низ светот. Африка е најпогодениот континент со отповикување на амбасадори од 13 земји, што укажува дека овој континент веќе не е приоритет во стратегијата на Трамп. Во Азија, шест земји се засегнати, вклучувајќи ги Филипините и Виетнам – традиционални американски сојузници во регионот.

Но она што е особено значајно за нас е Европа, каде промените засегнаа четири земји: Ерменија, Северна Македонија, Црна Гора и Словачка. Ова не се случајни избори. Сите четири земји се на геополитичките раскрсници – помеѓу Истокот и Западот, помеѓу руското и американското влијание, помеѓу стариот и новиот светски поредок.

Пораката до Скопје: Крај на илузиите

Анџела Агелер не беше обичен амбасадор. Таа имаше претходен ангажман во Македонија како претставник за односи со јавноста во Американската амбасада во Скопје, зборува македонски јазик и служеше три години во земјата. Во своето обраќање при предавањето на акредитивните писма, Агелер вети дека САД ќе стојат рамо до рамо со луѓето на Северна Македонија додека земјата ги остварува своите цели за мир, просперитет и безбедност, со посебен акцент на владеењето на правото и борбата против корупцијата.

Нејзиното отповикување сега сигнализира крај на овој пристап. Ова не е само рутинска смена на персонал – ова е пренасочување на приоритетите. Трамповата администрација очигледно бара дипломати кои ќе бидат помалку фокусирани на традиционалните евроатлантски интеграции, демократските реформи и борбата против корупцијата, а повеќе на директните, мерливи американски интереси.

За Македонија, ова значи дека реториката за “партнерство базирано на вредности” веројатно ќе биде заменета со поконкретни барања: енергетска диверзификација, дистанцирање од Русија и Кина, економски концесии, можеби дури и позиционирање во односите со Косово и Србија.

Балканот во новата американска стратегија: Трансакции наместо трансформација

Трамповата смена на амбасадори треба да се набљудува во контекст на пошироката стратегија на неговата администрација. Претседателот неодамна потпиша Закон за национална одбрана за 2026 година, кој содржи експлицитни референци за Западниот Балкан. Во овој документ се наложува на Србија и Косово да постигнат договор заснован на меѓусебно признавање. Исто така, законот означува дека енергетската зависност на регионот од Русија е проблем од стратешко значење за САД.

Ова укажува на посуровиот, потрансакциски пристап: помалку дипломатски финеси, повеќе директни барања. Америка под Трамп очигледно не е заинтересирана за длабоки партнерства базирани на заеднички демократски вредности, туку за трансакциски односи кои директно ги служат американските безбедносни и економски интереси.

Новата стратегија за национална безбедност на САД, објавена неодамна, го става Балканот на трето место во приоритетите – после Западната хемисфера и Индо-Пацификот. Европа, вклучувајќи го и Балканот, е деградирана во важноста. Уште потревожно, документот содржи остра критика на европските миграциски политики и алармира на “цивилизациско бришење” на Европа.

Реакциите: Загриженост и отпор

Одлуката за масовно отповикување предизвика реакции кај дел од американските законодавци и синдикатот на дипломатската служба. Критичарите укажуваат дека ваквата одлука е невообичаена затоа што најчесто со промена на администрацијата се заменуваат политички назначени амбасадори, додека кариерните дипломати – професионалците кои ја познаваат теренот, јазикот, културата – продолжуваат со службата.

Но Трамп очигледно не е заинтересиран за институционалната меморија или за експертизата. Тој сака лојалност и готовност за спроведување на неговата агенда без оглушување или нијансирање.

Што следува за Македонија?

Од Стејт департмент велат дека станува збор за “стандардна процедура”, нагласувајќи дека амбасадорите се лични претставници на претседателот. Амбасадорите не ги губат работните места – тие ќе бидат вратени во Вашингтон и распоредени на други функции. Во моментот, САД имаат околу 80 непополнети амбасадорски позиции, дел од кои сè уште чекаат потврда во Сенатот.

За Македонија, ова значи период на прелазност и несигурност. Прашањето не е само кој ќе ја замени Агелер, туку какви инструкции ќе добие новиот амбасадор. Дали новиот претставник ќе продолжи да ги промовира демократските реформи и владеењето на правото, или ќе биде фокусиран на геополитичкото позиционирање и енергетската безбедност?

Пораката од Вашингтон е јасна: времето на бесплатни совети, дипломатска поддршка и долгорочни “инвестиции во демократијата” е завршено. Новата ера е ера на директни трансакции, на “дај-земи”, на краткорочни интереси кои мора да се исплатат брзо и конкретно.

За лидерите на Македонија, ова значи дека треба да се подготват за потврда, понепредвидлива и побарувачка Америка – Америка која нема време ниту стрпение за долги евроинтеграциски процеси, за нијансирани регионални односи, за постепени реформи. Трамповата Америка сака резултати, брзи и мерливи. И сака лојалност.

Прашањето е дали Македонија е подготвена да ја плати цената на оваа нова лојалност.

Сашо Денесовски