Случајот Геровски-Филипче – Дали етичките граници се почитуваат или се лична пресметка

Топ Вести - Слушај сега

 Судир меѓу новинарство и политика

На 14 ноември 2025 година, Советот на честа при Здружението на новинарите на Македонија (ЗНМ) донесе одлука која повторно ја отвори дискусијата за границите меѓу новинарската слобода, политичката критика и професионалната етика. Во прашање е авторскиот текст на новинарот Бранко Геровски објавен на порталот „Плусинфо” на 20 октомври 2025 година со провокативен наслов: „Извини Филипче, ама ти или си будала, или некој опасно те брлави – не ти кажа Зоќе да не се закачаш со мене?!!”

Советот на честа прифати претставка поднесена од СДСМ против Геровски, утврдувајќи прекршување на членовите 10, 15 и 16 од Кодексот на новинарите на Македонија. Но, дали оваа одлука е оправдана или станува збор за политичко инструментализирање на саморегулаторните тела? Дали новинарот Геровски навистина претерал, или се работи за легитимна политичка критика?

Контекст: Што се случи?

Политичката позадина

Настанот се случува еден ден по катастрофалниот пораз на СДСМ на локалните избори во октомври 2025 година. Наместо да се фокусира на изборната анализа, Центарот за комуникации на СДСМ одлучува да атакува медиум (Плусинфо) преку формална жалба до ЗНМ, тврдејќи дека порталот „одработува” за ВМРО-ДПМНЕ.

Конкретната причина за конфликтот е текст на Геровски во кој тој критикува изјава на Венко Филипче дека СДСМ „води” во четири општини (Валандово, Чешиново-Облешево, Конче и Пробиштип), што според објавените податоци од ДИК не соодветствувало на вистината – во овие општини водеа кандидатите на ВМРО-ДПМНЕ.

Одговорот на Геровски

Геровски одговори со остар авторски текст во кој го нарече Филипче „будала” и го обвини дека „или некој опасно го брлави”. Во текстот, тој користи агресивен јазик, вклучувајќи и фрази како „со туп нож да те кољам”, што ја надмина секоја мерка на пристојност и професионална комуникација.

Одлуката на Советот на честа: Образложение

Советот на честа утврди три клучни прекршувања:

1. Член 10: Говор на омраза и поттикнување насилство

Употребата на изрази со „насилен и заканувачки карактер” и директни навреди претставува говор што поттикнува агресија и создава непријателска атмосфера во јавниот дискурс.

2. Член 15: Култура на говорот

Начинот на изразување, тонот и содржината се во „целосна спротивност со обврската за негување култура на говорот, етиката и пристојната комуникација со јавноста”.

3. Член 16: Злоупотреба на медиумот

Текстот не претставува новинарска анализа, коментар или критика од јавен интерес, туку „лична пресметка со јавна личност”. Медиумот е употребен како средство за приватен конфликт.

Одбраната на Геровски: Аргументи и противаргументи

Иако Геровски формално не објави јавен одговор на одлуката на ЗНМ (барем не во материјалите што ни се достапни), од неговиот оригинален текст можат да се извлечат неколку линии на одбрана:

1. „Политичарите не се светци – критиката е легитимна”

Во насловот (Легитимно е политичар да се нарече „глупак“ или „идиот“), се сугерира аргумент дека политичарите, како јавни личности, треба да толерираат поостра критика, вклучувајќи и квалификации како „глупак” или „идиот”. Ова не е несекојдневно во политичката реторика во демократските општества.

2. „Филипче прв започна со лажно информирање”

Геровски тврди дека Филипче првично дезинформирал јавно, изнесувајќи невистинити податоци за изборните резултати. Според него, неговиот одговор е реакција на обид за манипулација на јавноста.

3. „СДСМ го политизира ЗНМ”

Фактот што претставката доаѓа од политичка партија, а не од граѓанин или новинарска организација, може да се перципира како обид за инструментализација на саморегулаторните тела за политички цели.

Критичка анализа: Дали Геровски претерал?

Елементи што зборуваат во прилог на одлуката на ЗНМ:

1. Јазикот е недвосмислено агресивен и заканувачки
   Фрази како „со туп нож да те кољам” не може да се оправдаат како метафорична критика. Тоа е експлицитна заканувачка реторика која може да се протолкува како поттикнување насилство.
2. Тонот е длабоко личен, не политички
   Наместо да ја критикува политиката на СДСМ или одлуките на Филипче како јавна личност, Геровски го напаѓа лично, ставајќи фокус на него како индивидуа („будала”, „некој те брлави”).
3. Новинарската дистанца е целосно изгубена
   Текстот не дејствува како новинарска анализа, туку како емотивна, лична одмазда. Новинарите треба да ја чуваат професионалната дистанца дури и кога се занимаваат со коментари и анализи.
4. Долгогодишно искуство треба да значи повисоки стандарди
   Геровски е искусен новинар и издавач. Од него се очекува повисоко ниво на професионалност и самоконтрола.

Елементи што зборуваат против одлуката (или барем отвораат прашања):

1. Политизација на жалбата
   Фактот што жалбата доаѓа од политичка партија, а не од Филипче лично или граѓанска организација, создава впечаток дека СДСМ го користи ЗНМ како алатка за политичка одмазда. Политичките партии не треба да ги инструментализираат новинарските етички тела.
2. Слобода на изразување и политичка сатира
   Во демократските општества, политичарите традиционално се предмет на поостра критика, вклучувајќи и сатирични, ироничи и провокативни форми. Во некои култури, овој јазик би бил прифатлив – дали македонскиот контекст е толку различен?
3. Двојни стандарди?
   Интересно би било да се анализира дали ЗНМ реагирал со иста строгост на други текстови со агресивна реторика од различни медиуми. Ако не, може да се постави прашање за селективна примена на кодексот.
4. Филипче навистина дезинформирал?
   Ако Филипче навистина дал невистинита изјава (како што тврди Геровски), тогаш критиката на неговата изјава е оправдана, иако начинот на кој е изнесена останува спорен.

Дали е ова лична пресметка?

Клучното прашање што го поставувате е дали се работи за лична пресметка. Одговорот е нијансиран:

Аргументи дека е лична пресметка:

• Текстот е длабоко емотивен и персонализиран
• Геровски експлицитно вели „од денес, на бојното поле, сме јас и ти, Венко Филипче”
• Користи фрази како „има со туп нож да те кољам, дружe”
• Спомнува дека претходниот лидер Заев „знае дека не е паметно кога битката со мене се води на лично рамниште”

Аргументи дека не е само лична пресметка:

• Постои конкретна новинарска причина – невистинити изборни податоци
• Геровски нуди детална анализа на изборните резултати
• Критиката се однесува на злоупотреба на јавниот простор за политичка манипулација
• СДСМ прва го атакувала Плусинфо како медиум

Заклучок: Веројатно е хибрид – започнува како легитимна новинарска критика, но прераснува во лична одмазда поради начинот на изразување.

Меѓународни споредби: Дали е ова вообичаено?

Во западните демократии, политичарите редовно се предмет на остри, дури и навредливи критики во медиумите. Но, постојат две клучни разлики:

1. Форма на критика: Сатирата, иронијата и провокацијата се дозволени, но директните закани и експлицитно насилен јазик не се.
2. Новинарски vs. колумнистички текстови: Во развиените медиумски култури, ваквиот јазик би бил (можеби) прифатлив во колумна со јасно обележана лична перспектива, но не и во текст што се претставува како новинарска анализа.

Комплексна случка со поуки за сите страни

Случајот Геровски-Филипче е комплексен и не може да се сведе на едноставен одговор. Постојат аргументи и од двете страни:

За ЗНМ:

• Одлуката е формално коректна според буквата на Кодексот
• Јазикот на Геровски навистина е агресивен, заканувачки и непрофесионален
• Потребно е да се одржуваат високи стандарди, особено за искусни новинари

Против ЗНМ (или барем критички прашања):

• Политизацијата на жалбата ја доведува во прашање легитимноста
• Не е јасно дали се применуваат двојни стандарди
• Прашањето за слободата на изразување во политичката критика останува отворено

За Геровски:

• Има легитимна основа за критика (невистинити податоци од Филипче)
• Обидот на СДСМ да го прогласи неговиот медиум за „мегафон на ВМРО-ДПМНЕ” е спорен

Против Геровски:

• Јазикот е неоправдано агресивен и заканувачки
• Изгубена е новинарската дистанца
• Текстот прераснува во личен напад, наместо политичка критика

Конечена вистина:

Геровски навистина претерал. Иако постои легитимна новинарска причина за критика, начинот на кој ја изнел ја надминува секоја граница на професионална комуникација. Новинарите имаат право и должност да ги критикуваат политичарите, но тоа мора да се прави со почитување на етичките стандарди.

Но, случајот не е едноставна лична пресметка. Постои реална новинарска основа, а политизацијата на жалбата од страна на СДСМ ја прави ситуацијата уште покомплицирана.

Најголемиот проблем: Македонската медиумска и политичка сцена се карактеризира со длабока поларизација, каде што медиумите се перципираат (и често дејствуваат) како продолжени раце на политичките партии. Ова го прави објективното новинарство и етичката саморегулација исклучително тешки. Сите страни би требало да работат на деполитизација на медиумите и враќање на професионалните стандарди.

---

Анализата е базирана на јавно достапни документи: одлуката на Советот на честа на ЗНМ од 14 ноември 2025 и оригиналниот текст на Бранко Геровски .

Сашо Денесовски