Додека американско-руските преговори се водат во главниот град на Саудиска Арабија, Ријад, меѓу делегациите предводени од шефовите на дипломатиите на двете земји, Марко Рубио и Сергеј Лавров, со цел конечно да се стави крај на војната во Украина, нема недостиг од активност на спротивставените страни во другите глобални горливи точки.
Од Индо-Пацификот, регион каде Кина упорно се обидува да ја наметне својата доминација и да ја спроведе својата поморска експанзија, пристигнуваат вести за нови воени маневри на Пекинг и Вашингтон. Кина распореди бродови на крајбрежната стража во водите на 60 километри од брегот на најзападната филипинска провинција Палаван во саботата, објави „Newsweek“. Филипините долго време се во територијален спор со Пекинг во Јужното Кинеско Море.
Иако спорот претходно се однесуваше главно на неколку гребени, кинеската крајбрежна стража повеќе од еден месец патролира на само неколку десетици километри од провинцијата Замбалес во близина на најнаселениот филипински остров Лузон, каде се наоѓа главниот град Манила.
Манила ги гледа сегашните патроли на Пекинг како незаконско тврдење на неговата јурисдикција далеку од кинеските води. Кина, од друга страна, тврди дека има суверенитет над поголемиот дел од Јужното Кинеско Море, наведувајќи ги историските права како аргумент, и покрај одлуката на меѓународниот арбитражен суд од 2016-та година, која ги отфрли тврдењата на Пекинг, како што потсетува американскиот весник.
Податоците за следење на бродови споделени во неделата од Реј Пауел, директор на платформата за поморска анализа и следење на сообраќајот „SeaLight“ на Универзитетот Стенфорд, покажуваат дека бродовите на кинеската крајбрежна стража го напуштиле Скарборо Шоал, спорниот гребен што Кина го презеде од својот сосед по тензиите во 2012 година, и пловеа на југ, 35 наутички милји од популација од еден милион Палаван, до домот на Палаван.
Кинеските бродови беа во ексклузивната економска зона (ЕЕЗ) на Филипините, област која се протега на 200 наутички милји од нејзиниот брег, каде што Манила има ексклузивни права да ги истражува и експлоатира природните ресурси според Конвенцијата на ОН за поморското право (UNCLOS).
Поморски маневри кај Јапонија и Филипините
Пауел го нарече кинеското распоредување „покажување на сила“, цитирајќи ја анализата на „SeaLight“ од 2023 година – Наметливите патроли се клучен дел од тактиката на „сивата зона“ на Кина, која има за цел да воспостави постојано присуство и постепено да ја нормализира кинеската јурисдикција над областите доделени на нејзините соседи според меѓународното право.
Тактиката на сивата зона се однесува на дејства што се користат за стекнување стратешка предност без да се иницира целосен воен одговор. Иако на странските бродови им е дозволено да минуваат низ ЕЕЗ според правилата за слобода на навигација, Филипините протестираа против кинеските поморски сили за незаконско воспоставување јурисдикција, како и за кинеската изградба на вештачки острови во рамките на нејзината ЕЕЗ.
– Филипинската крајбрежна стража останува цврста во својата заложба за наметнување на националниот суверенитет, суверените права и поморската јурисдикција во Западното Филипинско Море во согласност со „UNCLOS“, Законот за поморски зони на Филипините и Арбитражната награда од 2016 година – напиша портпаролот на провинцијата Џеј Тариел.
Кина и Филипините ги зацврстија своите позиции во спорот за Јужното Кинеско Море. Во меѓувреме, Манила продолжува со својата програма за воена модернизација од 35 милијарди долари, вклучително и поморски бродови од Јужна Кореја, и размислува да купи неколку подморници. Дополнително на тензиите е и ракетниот систем со среден дострел на американската војска, кој е распореден на филипинско тло од април минатата година. Кина го нарече распоредувањето на системот „многу опасен потег“.
Во меѓувреме, САД во четвртокот објавија дека нивниот најнов амфибиски воен брод, кој може да носи невидливи, „стелт“ борбени авиони, ќе биде стациониран во Јапонија. Јапонија е потписник на американскиот безбедносен договор, кој го дефинира првиот островски синџир на одвраќање со Тајван и Филипините, според американскиот одбранбен концепт, кој има за цел да ги ограничи можностите на кинеските сили во случај на војна во соработка со сојузничките земји и пријателските територии во западниот дел на Тихиот Океан.
Пентагон претходно стационираше авиони, бродови и воени трупи во Јапонија, вклучувајќи го и амфибискиот јуришен брод „УСС Америка“, а најавата за негова замена дојде откако кинеската војска го лансираше својот прв амфибиски јуришен брод од новата генерација во декември минатата година. Американската Пацифичка флота објави дека „УСС Триполи “, сестрински брод и вториот амфибиски јуришен брод од класата Америка, пуштен во употреба во јули 2020 година, ќе го напушти своето пристаниште во Сан Диего, Калифорнија и ќе биде распореден во пристаништето Сасебо, Јапонија – лоцирано источно од Кина преку Источното Кинеско Море – на местото на „УСС Америка“. Не е јасно кога ќе се спроведе „планираната ротација на силите“, пишува „Newsweek“.
Ротацијата на воениот брод ги одразува тензиите во безбедносното опкружување во индо-пацифичкиот регион, каде што американската морнарица мора да распореди најспособни бродови за зајакнување на американската национална безбедност и подобрување на нејзината способност за заштита на стратешките интереси, се вели во соопштението. Ова ќе биде трета голема ротација на американски воени бродови во индо-пацифичкиот регион од ноември минатата година, кога носачот на авиони „УСС Џорџ Вашингтон“ се врати во јапонското домашно пристаниште Јокосука и подморницата за брз напад „УСС Минесота“ распоредена во Гуам.
„Одржувањето на напредните поморски капацитети со најнапредните бродови ја поддржува посветеноста на Соединетите Држави за одбрана на Јапонија и безбедноста и стабилноста на виталниот индо-пацифички регион“, се вели во соопштението на американската Пацифичка флота.
Како што потсетува американскиот весник, тензиите меѓу Вашингтон и Пекинг неодамна повторно се разгореа поради Тајван. Минатата недела, Стејт департментот ја отстрани од својот брифинг документ за односите со Тајван фразата „не ја поддржуваме независноста на Тајван“ што се однесува на американското противење на независноста на Тајван, за кој Пекинг тврди дека е кинеска територија. Не е јасно зошто е отстранета формулацијата или дали потегот е поврзан со промена на политиката наредена од администрацијата на претседателот Доналд Трамп.
Тајван, земја официјално позната како Република Кина, е управувана од власти независни од Пекинг откако силите кои ги поразија комунистичките сили на Мао Це Тунг во граѓанската војна се повлекоа на островот. Тајван никогаш не прогласил независност, потег што ја поттикна Кина да се заканува со војна, но тој работи како суверена држава со своја демократска влада, војска и дефинирана територија.
Како услов за воспоставување дипломатски односи, Пекинг бара од земјите да го признаат принципот „Една Кина“ и да ги прекинат официјалните врски со Тајван. Повеќе од четири децении, САД, исто така, ја следат политиката на „една Кина“, признавајќи, но не поддржувајќи го правото на Кина на островот со 23 милиони жители и не изразувајќи де јуре поддршка за независноста на Тајван. За време на редовниот брифинг на кинеското Министерство за надворешни работи во понеделникот, портпаролот Гуо Џиакун рече дека Стејт департментот „сериозно уназадил“, го понижил меѓународното право и ги прекршил постоечките договори со Пекинг.
„Ова е уште еден пример за тоа дека САД се држат до својата погрешна политика на користење на Тајван за да ја ограничат Кина“, додаде тој, повикувајќи ги САД „веднаш да ги исправат своите погрешни постапки“. Тој, исто така, побара Вашингтон „да престане да ги унапредува своите суштински односи со Тајван, да престане да му помага на Тајван да го прошири таканаречениот меѓународен простор, да престане да ја охрабрува и поддржува „независноста на Тајван“ и да избегне понатамошно сериозно оштетување на кинеско-американските односи и мирот и стабилноста во Тајванскиот теснец.
Тајванскиот претседател Лаи Чинг-те рече дека нема потреба да се прогласи независност бидејќи островот веќе е независна нација. Иако САД официјално не ја признаваат независноста на Тајван, Вашингтон останува негов најголем поддржувач и снабдувач со оружје.
Во саботата, американскиот државен секретар Марко Рубио се состана со своите јапонски и јужнокорејски колеги во Минхен. Во заедничката изјава, триото ја истакна важноста на мирот и стабилноста во Тајванскиот теснец и се спротивстави на „секакви обиди за еднострано принудување или принудување на промени на статус кво“. Исто така, за првпат дипломатите од овие три земји повикаа на поголемо учество на Тајван во меѓународните организации.
„Како што е вообичаено, информативниот лист е ажуриран за да се информира јавноста за нашите неофицијални односи со Тајван“, изјави портпаролот на Стејт департментот за „Newsweek“. Тој додаде дека САД остануваат посветени на својата политика „една Кина“.
Во последниве години, Кина го зголеми воениот, економскиот и дипломатскиот притисок за дополнителна изолација и притисок врз Тајван. Американските одбранбени и разузнавачки претставници претходно предупредија дека кинескиот претседател Си Џинпинг наредил неговата војска да биде способна да го нападне островот до 2027 година.
Дали се менува фокусот на Трамп?
Сепак, неодамнешните коментари на Доналд Трамп предизвикаа сомневања во Тајван за тоа дали САД значајно ќе интервенираат во случај на кинеска агресија. Трамп го обвини Тајван, најголемиот светски производител на напредни полупроводници, дека ја „украл“ американската индустрија за чипови. Неколку дена по неговата инаугурација на 20 јануари, тој го повтори тоа тврдење и вети дека ќе го врати производството на чипови во САД, заканувајќи се со царини до 100 проценти.
Во меѓувреме, анализата на Економист се однесува на прашањето за можната поврзаност помеѓу инсистирањето на Трамп за брзо решавање на војната и ситуацијата во Индо-Пацификот. Додека Европејците на конференцијата за безбедност во Минхен зборуваа за предавство и „помирување“, плашејќи се дека заканата Америка да ја напушти Украина ќе значи дека САД ќе ја напуштат својата улога како гарант на европската безбедност воопшто, американските генерали и безбедносните сили на форумот за одбрана во Хонолулу зборуваа за важноста од зајакнувањето на азиските сојузници. Можеби, како што сугерираше еден јужнокорејски учесник, постигнувањето договор со Русија ќе му овозможи на Вашингтон да се фокусира на одвраќање на моќта на Кина.
