Што би значело потенцијалниот пад на владата на Нетанјаху за продолжување на војната во Газа
Израелскиот Кнесет денес ќе гласа за предлогот на опозицијата за распуштање на парламентот. Две владини партии што ја претставуваат ултраортодоксната заедница во Израел пред неколку дена објавија дека ќе го поддржат предлогот на опозицијата. Спорот во владата тлее веќе некое време, откако Уставниот суд во октомври минатата година пресуди дека ултраортодоксните Евреи мора да служат и во војската. Го прашавме Фарис Кочан, професор на Факултетот за општествени науки во Љубљана, какви се шансите за пад на владата на Бенјамин Нетанјаху и што би значело тоа за продолжување на војната во Газа.
Владата на израелскиот премиер Бенјамин Нетанјаху се најде во криза, а овој пат позицијата на премиерот е сериозно загрозена. Ситуацијата во владејачката коалиција е напната веќе некое време, а пред неколку дена, партиите што ја претставуваат ултраортодоксната еврејска заедница – Шас и Обединетиот јудаизам на Тората (UTJ) – објавија дека ќе го поддржат предлогот на опозицијата за распуштање на израелскиот парламент.
Јаболко на раздорот во владините редови е високата пресуда на израелскиот Уставен суд, кој минатиот октомври пресуди дека ултраортодоксните еврејски студенти кои се ослободени од воена служба мора да служат и во војската. Судот пресуди дека истите правила мора да важат за сите категории на населението.
Шас и UJT веќе силно протестираа против одлуката на судот и извршија голем притисок врз премиерот Нетанјаху да направи измени во законот, така што ултраортодоксните еврејски студенти нема да мора да служат во војската. Нетанјаху им вети во тоа време дека владата ќе ја одржи оваа исклучителна ситуација, но досега владата не направи никакви големи потези во оваа област.
Нетанјаху на чело на ултраортодоксната заедница
Воената служба во Израел е задолжителна и за мажите и за жените; повеќето мажи мора да завршат речиси три години воена служба, а подоцна мора да бидат активни и во воената резерва. Жените служат околу две години. Ортодоксните Евреи, кои се ослободени од воена служба од 1948 година, претставуваат околу 13 проценти од израелското население.
Ортодоксните Евреи се противат на воената регрутација
Израел повика околу 360.000 резервисти од почетокот на војната во Газа во октомври 2023 година, што е воедно и најдолгата активна војна во израелската историја. Според странските медиуми, оваа регрутација претставува и најголема воена мобилизација на Блискиот Исток од 1973 година. Поради долготрајната војна, која во голема мера ја исцрпи израелската армија, некои резервисти одбиваат да бидат повикани во армијата, а израелската влада регрутира луѓе и преку социјалните мрежи поради недостаток на интерес за армијата.
Поради оваа причина, притисокот од израелската јавност врз православната еврејска заедница неодамна се зголемува, особено откако владата објави дека армијата ќе повика околу 54.000 православни студенти за воена служба во текот на летото. Владата, исто така, наводно планира да воведе построги санкции за оние кои би сакале да го избегнат тоа.
Токму ова го скрши дното на бурето, а партиите Шас и УТЈ му се заканија на Нетанјаху дека ќе го поддржат овој предлог на гласањето во среда за распуштање на парламентот, предложено од најголемата опозициска партија, Јеш Атид, предводена од поранешниот премиер Јаир Лапид.
Дали ќе падне владата на Нетанјаху?
„Не сме задоволни што мора да ја собориме десничарската влада, но ги достигнавме нашите граници. Доколку нема решение за прашањето за задолжителна воена служба за два дена, ќе гласаме за распуштање на парламентот“, изјави портпаролот на партијата Шас, Ашер Медина, во изјава за израелските медиуми пред неколку дена, според француската новинска агенција АФП.
Шас има 11 пратеници во израелскиот Кнесет, додека УТЈ има седум, вкупно 18. Доколку партиите одлучат да ја напуштат владината коалиција на Нетанјаху, која моментално има 67 пратеници во парламентот од 120 члена, тоа би можело да доведе до пад на владата. Сепак, експертите за израелска внатрешна политика предупредуваат дека доколку владата не успее на гласањето во Кнесетот, тоа не би значело итна промена на власта.
Како што изјави Гајил Талшир од Хебрејскиот универзитет за новинската агенција АП, владата би можела да го одложи своето заминување за неколку недели или месеци, бидејќи по гласањето би можеле да се појават повеќе бирократски пречки.
Анкетите на јавното мислење покажуваат дека Нетанјаху би можел да ги изгуби следните избори, што опозицијата се обидува да го искористи. Редовните парламентарни избори се закажани за есен 2026 година.
Православните Евреи се противат на воената обврска
Клучното прашање што се поставува со евентуалниот пад на режимот на Нетанјаху е што тоа би значело за продолжувањето на израелската војна во Газа. Имено, таму беснее крвава војна од 7 октомври, предизвикана од терористичкиот напад на Хамас врз Израел.
лу, во кој загинаа 1.139 Израелци.
Израелската влада предводена од премиерот Бенјамин Нетанјаху започна голема воена офанзива, во која досега загинаа речиси 55.000 Палестинци, повеќето од нив цивили, вклучувајќи жени и деца.
Десетици илјади цивили починаа поради глад и ужасните хуманитарни услови во оваа палестинска енклава, а некои странски медиуми објавија повеќе од 60.000 жртви.
Кон средината на мај, Нетанјаху нагласи дека Израел нема намера да застане во Газа и дека сака да ја контролира целата област на оваа палестинска енклава. Во меѓувреме, осудите на израелските акции во Газа пристигнуваат од целиот свет, а претседателката на Републиката, Наташа Пирц Мусар, во своето обраќање пред Европскиот парламент нагласи дека таму се случува геноцид врз Палестинците.
Кочан: Нетанјаху ќе прави политички пазарења
Професорката на Факултетот за општествени науки во Љубљана, Фарис Кочан, за Н1 изјави дека постои мала шанса владата на Нетанјаху да падне на денешното гласање во израелскиот парламент. Според него, Нетанјаху се опкружил во владата во 2022 година со „сите екстремни гласови и кимнувања“, поради што предлогот на опозицијата има мали шанси за успех, иако две владини партии велат дека ќе го поддржат.
„Нетанјаху ќе се обиде да оправда дека сегашната војна во Газа е клучно и егзистенцијално прашање за Израел. Тој исто така има способност да се вклучи во политичко пазарење, што не му е непознато, и ќе се обиде да постигне договор со партиите од ултраортодоксната заедница дека нивните претставници нема да мора да одат во војска, иако мнозинството од израелската јавност верува дека и тие треба да служат во војската“, рече тој.
Во случај парламентот да изгласа недоверба на владата на Нетанјаху, Кочан не гледа голема веројатност коалицијата всушност да се распадне во следните неколку месеци, бидејќи би се појавиле бројни административни процедури што би го продолжиле животниот век на владата.
„Нетанјаху би можел да прогласи и вонредна состојба и затоа е потребно да се почекаат редовни избори, кои ќе се одржат на есен 2026 година. Тој не би бил првиот политичар кој не би поднел оставка од функцијата, дури и ако биде разрешен“, истакна професорот од Факултетот за општествени науки во Љубљана.
Според него, заканите од партиите Шас и УТЈ не се толку сериозни за да може владата да падне. „Ова е заедница која е доста рамнодушна кон она што се случува во земјата, функционирањето на нивната сопствена заедница е клучно за нив. Доколку можат да го добијат она што го сакаат со политички гласови, тие ќе го поддржат Нетанјаху. Затоа е силна алијансата. Клучната работа за која се залагаат е членовите на нивната заедница да не мора да бидат дел од израелската армија, каде што може да има мешање на различни идеи“, рече Кочан.
Дали Трамп ќе продолжи да „ги држи уздите“ за Нетанјаху?
На прашањето како падот на владата на Нетанјаху, доколку навистина се случи, би влијаел на понатамошниот тек на војната во Газа, Фарис Кочан одговори дека ова би можело да претставува клучен момент за меѓународната заедница да изврши притисок врз Израел да ја заврши војната. Но, тој додава дека САД, со претседателот Доналд Трамп на чело, веројатно „сè уште би ја држеле „летвата“ за Израел и Нетанјаху“.
„Нетанјаху веројатно би продолжил со војната, бидејќи игра игра со нулта сума. Тој е свесен дека во моментот кога повеќе нема да биде премиер, веројатно ќе биде изведен пред суд за бројните корупциски скандали што ги имал. Најверојатно ќе биде приведен или затворен. Значи, станува збор за неговиот политички опстанок, и сè додека ја има поддршката од САД, ова го охрабрува да ја продолжи војната“, додаде тој.
Кочан, исто така, не гледа многу шанси САД да му свртат грб на Израел во овој момент. Сепак, Трамп, доколку имаше политичка волја, би можел да го искористи евентуалниот пад на израелската влада и да го повика Нетанјаху да одржи избори во земјата, иако шансите за такво сценарио се мали.
„Ако гласањето не биде успешно и Нетанјаху остане на власт, што е многу веројатно, опозицијата ќе мора да почека шест месеци пред повторно да поднесе предлог за распуштање на парламентот. Затоа, Нетанјаху ќе стори сè што е во негова моќ за да ја задоволи ултраортодоксната заедница. На овој начин, тој ќе добие уште шест месеци за да го направи она што го прави во Газа“, заклучи Фарис Кочан.
