Кога Советот на министри на Босна и Херцеговина ќе го усвои документот „Програма за реформи на БиХ 2025“, кој моментално е во постапка на јавна консултација, тоа ќе биде уште еден чекор кон полноправно членство во НАТО Алијансата“, изјави за Фена Јосип Бркиќ, претседател на Комисијата за соработка со НАТО и заменик-министер за надворешни работи на БиХ.
Комисијата го објави Нацрт-документот и ги покани експертите и пошироката јавност да учествуваат во јавни консултации преку дигиталната платформа eKonsultacije.
Комисијата, исто така, заклучи дека, покрај државните институции, во процесот на јавна консултација треба да биде вклучена и пошироката јавност.
По консултациите, Нацрт-документот треба да биде презентиран на седницата на Советот на министри на БиХ, закажана за 30 октомври.
На 23 октомври, Босна и Херцеговина ја усвои Индивидуално прилагодената програма за партнерство (ITPP) со НАТО, која важи за периодот 2025–2028 година. Овој документ претставува нова стратешка рамка за соработка меѓу БиХ и НАТО, во согласност со концептот „Еден партнер, еден план“.
„Секоја година ја усвојуваме таканаречената програма за реформи за 2025 година, која Комисијата за соработка со НАТО ја подготви и ја испрати на јавна дискусија. Структурата на документот е идентична со претходните програми, вклучува пет клучни области – владеење на правото, економија, ресурси и други сегменти што институциите на БиХ планираат да ги спроведат оваа година. „Кога Советот на министри ќе го усвои документот, тоа ќе биде уште еден чекор во процесот на Акционен план за членство, кој нè води кон полноправно членство во НАТО“, нагласи Бркиќ.
Претседателот на Комисијата за соработка со НАТО додаде дека ITPP претставува конкретна имплементација на реформите планирани за 2025 година и дека документот дефинира специфични задачи што институциите на БиХ планираат да ги спроведат.
Првата индивидуално прилагодена програма за партнерство усвоена во Брисел претставува нова стратешка рамка за соработка меѓу БиХ и НАТО.
Документот ги обединува сите претходни механизми за соработка, вклучувајќи ја Годишната национална програма (ANP), градењето капацитети во одбранбениот сектор, интероперабилноста, реформите во безбедносниот сектор и подобрувањето на цивилно-воената соработка.
ITPP се заснова на принципот на заедничка сопственост, што значи дека НАТО и БиХ подеднакво ги дефинираат приоритетите и активностите. Целта е да се постигнат конкретни резултати – зајакнување на институциите, борба против корупцијата, професионализација на вооружените сили на БиХ, зголемување на транспарентноста во реформите и зајакнување на меѓународната позиција на БиХ како сигурен партнер.
Програмата е усогласена со Акцискиот план за членство (MAP), последната фаза пред формалната покана на БиХ за полноправно членство во Алијансата.
MAP му овозможува на НАТО да го следи напредокот на земјата во клучните области: реформа на одбранбениот сектор, владеење на правото, политичка стабилност и демократски стандарди.
БиХ учествува во МАП од 2010 година.
„Ова е еден од најважните документи во последно време. Покрај редовното поднесување на програмата за реформи до НАТО, поради политичка волја, сè уште нема консензус за приклучување кон Алијансата. Знаеме дека отсекогаш сме имале отпор од претставниците на ентитетот Република Српска, но ситуацијата во светот, особено агресијата на Русија врз Украина, испраќа јасен сигнал до малите држави како нашата дека треба да го прифатат она што го потпишавме. Овој документ ни дава надеж дека речиси сме стигнале до крајот и дека НАТО веројатно ќе биде најпривилегиран кон БиХ. Нашите војници веќе ги исполнуваат стандардите на НАТО, што е за пофалба и јавноста мора да го знае ова“, изјави Дијана Гупта, претседател на Атлантскиот совет на БиХ.
Марина Пендеш, поранешна министерка за одбрана на БиХ, за Фена нагласи дека секоја соработка со НАТО од Брисел покажува дека БиХ направила значаен чекор напред.
„Нашата делегација во Брисел направи сè за да се осигури дека БиХ е препознаена во меѓународните кругови како земја која сериозно работи на реформи. Вредностите што важат во ЕУ, како што се владеењето на правото и борбата против корупцијата, важат и во НАТО, а БиХ континуирано напредува во овој поглед“, нагласи Пендеш.
Според Мирко Околиќ, поранешен заменик-министер за одбрана на БиХ, ITPP претставува продолжување на партнерството со НАТО, а не автоматско членство.
„Станува збор за стратешка соработка – политичката волја за полноправно членство не се промени значително во последно време. Фокусот е сè уште на техничката имплементација на реформите. „Мислам дека по јавните дискусии, документот ќе стигне до Советот на министри, а прашањето останува како ќе продолжат“, рече Околиќ, нагласувајќи дека политичкиот консензус во врска со пристапувањето на БиХ во НАТО не се променил во последно време.
„Постојано се зборува за соработка со НАТО. Она што оди кон целта за соработка со НАТО, кога станува збор за технички прашања, е во ред и не гледам никаква промена во тоа“, рече Околиќ.
Претседателот на Комисијата со НАТО додаде дека процесот на усвојување е стандардизиран и се базира на искуството од претходните години.
Иако НАТО и домашните засегнати страни го поздравуваат ITPP, клучна пречка останува недостатокот на политички консензус во БиХ.
Дијана Гупта нагласува дека политичката волја во земјата не е униформна.
„Република Српска честопати се обидуваше да го дистанцира ентитетот од процесот, но сега, со оглед на геополитичката ситуација, политичкиот дискурс во БиХ е оптимистички и фокусиран на евроатлантската интеграција“, рече таа.
Усвојувањето на ITPP претставува историски чекор, изјави Министерството за одбрана на БиХ, што потврдува дека БиХ има капацитет и волја за структурирана соработка со НАТО.
ITPP, како главна алатка на НАТО за координација со партнерите, ги дефинира сите аспекти на соработката БиХ-НАТО во стратешка и целно ориентирана рамка, истакнувајќи ги клучните цели на земјата во контекст на евроатлантската интеграција.
Првата ITPP БиХ со НАТО е практичен и стратешки документ што потврдува дека земјата работи на исполнување на техничките стандарди на MAP.
Усвојувањето на документот во Брисел и очекуваните чекори во Советот на министри на БиХ претставуваат сигнал за меѓународна поддршка, но конечниот исход – формална покана за членство – сè уште зависи од политичкиот консензус во земјата и одлуките на членовите на НАТО.
Додека не се постигне политички консензус, БиХ продолжува да спроведува реформи, да известува за напредокот и да ги зајакнува капацитетите на своите институции и вооружени сили, демонстрирајќи ѝ на меѓународната заедница својата подготвеност за партнерство и интеграција во Алијансата.
БиХ моментално е во фазата на Акциониот план за членство (MAP) на НАТО, што значи дека е на еден чекор од полноправно членство, но сè уште не добила формална покана за членство во Алијансата.
БиХ е учесник во Акциониот план за членство (MAP) од 2010 година, што претставува последна подготвителна фаза пред формална покана за членство.
MAP му овозможува на НАТО да го следи напредокот на земјата во клучните области како што се реформата на одбранбениот сектор, владеењето на правото, политичката стабилност и демократските стандарди.
Според Законот за одбрана на БиХ, кој беше усвоен во 2005 година, институциите се обврзани да ги спроведат сите потребни активности за прием на БиХ во членство во НАТО.
