Европа сè повеќе ги подготвува своите вооружени сили за можен голем конфликт со Москва, додека војната меѓу Русија и Украина влегува во нова фаза по историската операција на украинската безбедносна служба.
Во неделата, Украина изврши невиден напад во кој роеви камикази дронови од стратешки лоцирани камиони уништија десетици руски воени авиони во четири различни воздушни бази низ Русија.
Зачудувачката офанзива, со кодно име „Операција Пајажина“, која беше директно водена од претседателот Володимир Зеленски и Безбедносната служба на Украина (SBU), беше толку разорна што руските воени блогери ја нарекоа „Рускиот Перл Харбор“.
Додека Владимир Путин подготвува одговор, европските лидери и воени претставници работат на тоа да ги подготват своите војски да се соочат со каква било закана од Москва.
Премиерот на Велика Британија, Кир Стармер, изјави дека ќе ја направи земјата „борбено подготвена“, вклучително и изградба на 12 нови нуклеарни подморници и најмалку шест фабрики за муниција како дел од Стратешкиот одбранбен преглед.
Германскиот канцелар Фридрих Мерц минатата недела објави дека Берлин ќе го финансира производството на ракети со долг дострел во Украина, веднаш откако го протурка законот за инвестирање 500 милијарди евра во одбрана и инфраструктура.
Зошто Готланд е стратешки клучен за НАТО?
Сепак, никаде ремилитаризацијата не се одвива толку интензивно како на шведскиот остров Готланд – туристичка дестинација од 1.000 квадратни милји во Балтичкото Море која брзо се трансформира во пловечка тврдина и клучна воена база на НАТО, објавува Nova.rs.
За време на неодамнешната посета на Готланд, началникот на шведскиот Генералштаб и заменик-врховен командант, генерал Карл Јохан Едстром, зборуваше за визијата на Готланд како иден центар на НАТО и прва линија на одбрана од руската агресија.
Тој предупреди дека трансатлантската безбедносна алијанса „не смее да го сврти погледот од Русија во следните 15 години“ и истакна дека Готланд мора да биде подготвен да „издржи ударот“ и да ја продолжи борбата. Позицијата на островот е од непроценливо стратешко значење.
Готланд се наоѓа само 190 километри од Естонија, Латвија и Литванија – членки на НАТО – и околу 370 километри од високо милитаризираната руска енклава Калининград.
Со влегувањето на Шведска во НАТО, Готланд станува совршена база за следење и одвраќање на руските воздушни и поморски закани во Балтичкото Море, како и платформа за обезбедување воздушна поддршка на трупите на НАТО и започнување напади врз руските позиции во случај на војна.
Враќање на армијата во Готланд
По речиси целосната демилитаризација на островот пред почетокот на војната во Украина, шведската армија сега брзо ја враќа борбената готовност и потребната инфраструктура.
„Готланд е клучен остров за одбрана и одвраќање во целата зона на одговорност на НАТО“, рече генералот Едстром. „Гледам три клучни улоги: логистички центар за трансфер на ресурси од Запад кон Исток, платформа за контрола на морските и воздушните комуникации во Балтикот и база за развој на офанзивни капацитети потребни за длабински напади против руската агресија.“
Стратешката вредност на Готланд беше препознаена и од други западни воени лидери. Германскиот генерал Карстен Бројер истакна дека огромното зголемување на руското воено производство укажува на подготовки за иден конфликт со НАТО, особено нагласувајќи ја ранливоста на балтичките држави.
Поранешниот американски генерал и директор на ЦИА, Дејвид Петреус, минатата недела изјави дека Русија би можела да се обиде да ја тестира решителноста на Западот со инвазија на Литванија, што би можело да биде претходница за поширок напад.
Историски контекст и тековни случувања
За време на Студената војна, Готланд беше дом на илјадници војници, бидејќи неутралната Шведска ја препозна опасноста од можен советски напад. Аналитичарите тогаш го нарекоа Готланд „непотонлив носач на авиони“. Сепак, по распадот на СССР, Шведска постепено ги повлече своите војници, а до 2005 година речиси целата армија го напушти островот.
По анексијата на Крим од страна на Русија и војната во Донбас, Шведска го промени својот пристап. Уште во 2015 година беше донесен закон за формирање нова механизирана единица на островот, а во 2018 година беше реактивиран Готландскиот полк. Од 2020 година, регрутите повторно се обучуваат на островот, за прв пат од Студената војна.
Руската инвазија на Украина во 2022 година ја забрза милитаризацијата и ја натера Шведска да побара членство во НАТО. До 2027 година, Шведска планира да стационира околу 4.500 војници на Готланд, вклучувајќи механизиран и пешадиски баталјон, единица за територијална одбрана и специјализирани единици за сигнална поддршка, инженерство, воздушна одбрана, артилерија и медицинска помош.
Руски реакции и закани
Москва е свесна за стратешката важност на Готланд. Доколку Русија го заземе островот, балтичките држави би биле целосно опкружени – од Русија на исток, од Калининград на запад и од Готланд на север.
Ова би ги изолирало балтичките држави од остатокот од НАТО и да ѝ даде на Русија доминација над Балтичкото Море. Исто така, би обезбедило воздушна поддршка за трупите што би можеле да се обидат да го заземат таканаречениот Сувалки Коридор – тесен појас земја помеѓу Полска и Литванија, клучна ранливост на НАТО.
Пред военото засилување на Шведска на Готланд, Русија спроведуваше воени маневри што вклучуваа симулирани нуклеарни напади само 40 километри од островот, предизвикувајќи меѓународна осуда.
Откако Шведска се приклучи на НАТО, руските аналитичари предупредија дека Готланд може да стане „цел број еден“ во случај на војна, вклучително и нуклеарен удар. Рускиот воен аналитичар и пензиониран капетан на морнарицата Василиј Дандикин рече дека НАТО може да го претвори Балтичкото Море во „море на НАТО“, што претставува сериозна закана за Русија.Шведска и концептот на „тотална одбрана“
Милитаризацијата на Готланд е дел од поширока стратегија за подготовка на шведската армија и граѓанското општество за можна војна. Премиерот Улф Кристерсон изјави: „Не сме во војна, но немаме ниту мир“, повикувајќи ги граѓаните да се подготват за сите сценарија.
Според концептот на „тотална одбрана“, сите граѓани на возраст меѓу 16 и 70 години се сметаат за дел од одбранбениот систем и можат да бидат повикани во случај на војна или закана.
Војската соработува со цивилниот сектор и компаниите за обука на населението. Шведска е поделена на четири воени региони плус Готланд како петти. Воените и цивилните структури заеднички развиваат планови, одржуваат заеднички вежби и интегрираат одбранбени капацитети.
Во ноември, Шведската агенција за вонредни ситуации испрати пет милиони брошури до граѓаните со упатства за тоа како да се подготват за криза или војна. Брошурите објаснуваат однесување за време на војна, природни катастрофи, сајбер напади и тероризам.
Исто така, инвестира во модернизација на нуклеарни засолништа – Шведска има дури 64.000 од нив, со капацитет за седум милиони луѓе, што е повеќе од две третини од населението.
