Откривањето дека Агенцијата за национална безбедност (АНБ) во периодот 2019-2024 година спроведувала незаконско прислушување на тогашниот опозициски лидер Христијан Мицкоски, новинари, обвинители и бизнисмени не е изненадување за никого кој ја следи македонската политичка сцена. Тоа е само потврда на она што новинарите го знаат со години – дека безбедносните служби се злоупотребуваат за партиски цели без разлика која политичка опција е на власт.
Дежа ву од 2015 година
Сценариото е познато до болка. ВМРО-ДПМНЕ (2008-2015) прислушуваше над 20.000 граѓани, вклучувајќи опозициски политичари, новинари и судии. Сега дознаваме дека СДСМ и ДУИ (2019-2024) го правеа истото – следеа и прислушуваа опозиција, медиуми и јавни личности. Оправданието е секогаш исто: „обиди за рушење на владата” или „националната безбедност”.
Но најзагружувачко не е самиот факт дека се случило ова незаконско прислушување. Најзагрижувачко е прашањето: зошто АНБ избра токму сега да ги открие овие информации кога новото раководство ги знаеше уште пред седум месеци?
Тајминг кој буди сомнежи
Моментот на откривањето не може да биде случаен. Новата власт се консолидираше, реформите во безбедносниот сектор се ставија на дневен ред, а јавноста треба да биде убедена дека „овој пат е поинаку“. Но дали навистина е поинаку кога откривањето на злоупотребите се користи како политичко оружје?
Фактот дека информациите од АНБ се делеле како бонбони – на ВМРО-ДПМНЕ, на СДСМ, на ДУИ, на новинари, па дури и на криминалци – говори за институција која е длабоко компромитирана и која функционира повеќе како мафијашка организација отколку како служба за национална безбедност.
Порочен циклус без крај
Македонската политичка сцена е заробена во порочен циклус каде секоја нова власт ги користи безбедносните служби за пресметка со политичките противници, а потоа следната власт го прави истото. Граѓаните остануваат заложници на овие игри, а демократијата трпи неповратни штети.
Прашањето кое мора да си го поставиме е: колку пати ќе го видиме истиот филм? Колку пати безбедносните служби ќе бидат политизирани и злоупотребувани? Колку пати ќе слушаме оправданија за незаконски постапки во име на „националната безбедност”?
Одговорност и реформи
Ова не е прашање на партиска припадност. Ова е прашање на демократски принципи и владеење на правото. Секоја партија која дојде на власт мора да разбере дека безбедносните служби не се нејзина приватна армија, туку институции кои служат на државата и граѓаните.
Потребни се итни мерки:
- Кривично гонење на сите одговорни лица без разлика на партиската припадност
- Комплетна реформа на безбедносниот сектор според европски стандарди
- Воспоставување на ефективна парламентарна контрола
- Заштита на сведоците кои се решаваат да проговорат за злоупотребите
Без селективна правда
Македонската јавност заслужува да ја знае целата вистина – не само за периодот 2019-2024, туку и за сите претходни злоупотреби. Правдата не смее да биде селективна. Ако навистина сакаме да ја прекинеме оваа порочна практика, мора да се соочиме со минатото и да изградиме систем кој ќе спречи повторување на истите грешки.
Граѓаните имаат право да живеат во земја каде безбедносните служби ги штитат, а не ги следат. Каде институциите служат на јавниот интерес, а не на партиските потреби. Каде владее правото, а не правото на посилниот.
АНБ скандалот не е само уште една афера во долгата низа македонски политички скандали. Тоа е тест за демократската зрелост на нашето општество. Дали ќе продолжиме да ги толерираме злоупотребите додека „нашите” се на власт, или ќе побараме одговорност без разлика кој седи на владините столици?
Одговорот на ова прашање ќе покаже дали Македонија навистина оди напред кон европските вредности или само се врти во круг, менувајќи актери, но задржувајќи ја истата корумпирана игра.
Време е безбедносните служби да служат на државата, а не на партиите. Време е за вистински реформи, не за партиски освети.
Post Scriptum
Се додека вработените во АНБ работат како обезбедување на дискотеки и ноќни клубови, се додека вработените изигруваат телохранители на криминалци од криминалното подземје и се шепурат со педерки преку рамо, АНБ ќе остане кокошарник без петел.
Професионализмот не се гради со партиски книшки, туку со посветеност кон службата и државата. До кога ќе толерираме дека агенти кои требаат да ја штитат националната безбедност навечер работат како вратари, а преку ден се мешаат во политички игри?
Националната безбедност не е шега, а АНБ не е агенција за вработување на партиски кадри.
Сашо Денесовски
