Повеќе од 6.000 луѓе во Србија секоја година развиваат рак на мочниот меур, простата, бубрезите и тестисите, а околу 2.500 ја губат битката со овие болести. Зад секој број стои приказна за борба, молчење и страв, но и за можноста за победа над болеста доколку се открие на време.
Ракот останува еден од најголемите непријатели на здравјето, а податоците од Институтот „Батут“ покажуваат дека повеќе од 42.000 луѓе во Србија развиваат малигни заболувања секоја година, додека повеќе од половина ги губат животите од последиците од ракот.
По повод ноември – Месецот на машкото здравје, Здружението на пациенти „УРО ТАКТ“ организираше прес-конференција за да ја започне едукативната кампања „Шефе, што ти е?“.
Целта на кампањата е да се охрабрат мажите отворено да зборуваат за своето здравје, да одат на редовни превентивни прегледи и да разберат дека навремената дијагноза е клучна за лекување на рак на простата, мочен меур, тестиси и бубрези. За време на конференцијата беа прикажани и видеа со познати актери, кои на хумористичен и емотивен начин потсетија дека наместо страв, тишина и игнорирање на симптомите, треба да избереме поддршка, разговор и превенција. Кампањата „Шефе, што по ѓаволите ти е?“ има едноставна порака, грижата за своето здравје не е слабост, туку одговорност.
„Кампањата „Шефе, што по ѓаволите ти е?“ е само дел од нашата тековна работа за подигнување на свеста за уролошките карциноми и важноста на превентивните прегледи. За време на кампањата, подготвивме видео клипови со познати актери, интерактивни материјали и едукативна содржина што ги мотивираат мажите на хумористичен и емотивен начин да не ги игнорираат симптомите и да се грижат за своето здравје. За нас е особено важно што кампањата иницира отворен дијалог меѓу мажите и во рамките на семејствата, бидејќи веруваме дека разговорот и поддршката можат да спасат животи. Во текот на изминатите месеци, имплементиравме голем број активности, од едукативни работилници, преку конференцијата „За наше подобро утре“, до кампањата „50+ причини за PSA тест“ во соработка со Институтот за јавно здравје на Србија и РТС. Исто така, активно соработуваме со Здружението на медицински онколози на Србија за предлози за воведување иновативни терапии. Нашите приоритети се јасни: воведување на модерна имунотерапија за рак на бубрег и мочен меур, проширување на мрежата на бесплатни PSA тестови за рак на простата и поголема едукација на младите луѓе за рано откривање на рак на тестиси. Нашата цел е терапијата да не биде привилегија, туку стандард. „Веруваме дека преку соработка меѓу здруженијата, лекарите и здравствените власти, можеме значително да го намалиме бројот на луѓе кои страдаат и умираат од уролошки карциноми“, рече Марко Ѓуриќ, претседател на здружението УРОТАКТ.
Проф. д-р Верица Јовановиќ, в.д. директор на Институтот за јавно здравје на Србија „Д-р Милан Јовановиќ Батут“, нагласи дека повеќе од 1.700 граѓани учествувале во кампањата за тестирање на PSA, која оваа институција ја започна ова лето со здружението „Уро такт“, Министерството за здравство и РТС.
„Најголемиот број тестирани лица припаѓале на возрасната група од 60 до 79 години. Од вкупниот број тестирани лица, позитивен резултат е забележан кај околу 14 проценти од тестираните. Особено би сакал да нагласам дека приближно 37 проценти од луѓето изјавиле дека се тестираат за прв пат, што беше и една од главните цели на оваа кампања за подигање на свеста за важноста на PSA тестирањето“, нагласи проф. д-р Јовановиќ.
Уролошките карциноми се меѓу најчестите малигни заболувања кај мажите, а нивна заедничка карактеристика е што често не се препознаваат во раните фази, што значително го комплицира третманот. Затоа редовните превентивни прегледи играат клучна улога во раното откривање и успешното лекување.
„Ракот на простата е најчестиот малиген тумор кај мажите, но она што го прави особено опасен е фактот што не произведува никакви специфични симптоми што би го натерале пациентот веднаш да побара медицинска помош. Симптомите како што се често или тешко мокрење или чувство на нецелосно празнење на мочниот меур често се резултат на бенигно зголемување, што го отежнува разликувањето помеѓу бенигна и малигна болест. Затоа, им советуваме на мажите да прават PSA тест и уролошки преглед еднаш годишно од средината на педесеттите години, а особено ако има позитивна семејна анамнеза. Раното откривање нуди можност за целосно излекување, додека современите терапии и напредните хируршки техники, вклучувајќи го и очекуваното воведување на роботска хирургија, значително ги подобруваат резултатите од третманот дури и во напредните фази на болеста. Ракот на бубрезите, од друга страна, е една од болестите што е тешко да се препознае врз основа на симптомите. За разлика од ракот на простата, нема туморски маркери што би ја укажале болеста, па затоа ултразвучниот преглед е најважната алатка за рана дијагноза. Редовниот ултразвук овозможува откривање на тумори во фаза кога заздравувањето е можно. Операцијата е сè уште главниот третман, со целосно отстранување на бубрегот (радикална нефректомија) или, како што е…доколку е можно, со хируршка интервенција за зачувување на органите. За тумори до пет до шест сантиметри, често е можно да се отстрани само лезијата и да се зачува бубрегот, што значително го подобрува квалитетот на животот на пациентите. Од друга страна, ракот на мочниот меур е исклучително агресивна болест која е тешка за лекување и често напредува брзо. Крвта во урината, дури и ако се јавува повремено и без болка, најчесто е првиот и јасен знак дека треба да се посомнева на оваа болест. За жал, многу пациенти избегнуваат да побараат медицинска помош од страв. Раната дијагноза, ефикасната хирургија и употребата на современи терапии се клучни за успешно лекување, а новите терапевтски опции што се веќе достапни низ целиот свет даваат надеж дека нашите пациенти наскоро ќе имаат пристап до овие лекови“, вели проф. д-р Зоран Џамиќ, директор на Клиниката за урологија на Универзитетскиот клинички центар на Србија.
Популацијата на пациенти со генитоуринарни карциноми е многу хетерогена, од многу млади пациенти со рак на тестисите до постари пациенти со рак на простата. Достапноста на дијагностички процедури и мултидисциплинарен пристап е од суштинско значење за рано откривање и лекување.
„Во последните 15 години е постигнат голем напредок во третманот на генитоуринарните карциноми со воведување иновативни лекови од нова генерација за различни фази на болеста кои се многу ефикасни и добро толерирани од пациентите. Мораме да обрнеме посебно внимание на пациентите со рак на тестисите. Пациентите се претежно помлади мажи. Повеќе од 95 проценти од мажите со рак на тестисите се успешно лекувани. Раната дијагноза игра клучна улога и ги зголемува шансите за успешно лекување. Ракот на тестисите не може да се спречи, самопрегледот и редовните прегледи се неопходни за рано откривање на болеста и поуспешно лекување. Современата терапија за рак на простата е мултидисциплинарна. Во 2017 година, RFZO вклучи иновативна терапија за пациенти во фаза на метастатски кастрациски отпорен рак на простата на Листата на лекови, што ни овозможи да обезбедиме поефикасен третман, додека лекови од групата на PARP инхибитори, како монотерапија или во комбинација со нови хормонски лекови (NHT), не се достапни, ниту пак генетско тестирање. Од мај 2024 година, друг лек од групата NHT е достапен за пациентите во Србија во хормонски чувствителна фаза на болеста. Во некои центри, достапна е и терапија со лекови од групата на целни радиофармацевтски производи. Кога зборуваме за метастатски рак на мочен меур, треба да знаеме дека станува збор за агресивна болест. Во Србија, третманот се спроведува со хемотерапија, која беше стандард во терапијата од прва линија, сè до појавата на имунотерапијата и целната терапија. Новите упатства за третман вклучуваат комбинација од имунотерапија и целна терапија, имунотерапија и хемотерапија, и имунотерапија, како и терапија за одржување, кои не се на листата на RFZO. Основата на третманот за метастатски рак на бубрег според тековните европски упатства е насочена терапија и/или комбинација од насочена терапија и имунотерапија или комбинација од две имунотерапии, што е стандард во третманот од прва линија, што е најважно во онкологијата. Во Србија, во третманот од прва линија е достапна само монотерапија со лекови од групата TKI (инхибитори на тирозин киназа). Терапијата од втора линија е на листата на RFZO во Србија и е во согласност со тековните упатства. За пациенти со висок ризик по радикална операција на бубрег, имунотерапијата, која е во упатствата од минатата година, не е достапна. Примарната цел на модерната иновативна терапија на генитоуринарните карциноми е да се одложи прогресијата на болеста, да се продолжи животот на пациентите, да се спречат компликации и да се подобри квалитетот на животот на пациентите“, објаснува д-р Весна Стојановиќ, онколог од Клиниката за онкологија на Универзитетскиот клинички центар Ниш.
Катарина Аризановиќ, психодрама психотерапевт под надзор, на конференцијата изјави дека соочувањето со дијагнозата, периодот на терапија и следењето на болеста носат бројни емоции, страв, тага, гнев, беспомошност, и затоа е важно пациентите да имаат простор каде што можат да ги изразат.
„Групите за поддршка на психодрамата му овозможуваат на пациентот да се соочи со сопствените стравови во безбедна средина, да пронајде внатрешна сила и да развие чувство дека може да помине низ сите фази од третманот. Поддршката за семејството е подеднакво важна, бидејќи и тие поминуваат низ процесот на адаптација. Затоа, психолошката помош е неопходен дел од современиот онколошки пристап и важен чекор кон подобар исход и подобар квалитет на живот за пациентите“, рече Аризановиќ.
