Изборни паралели: Од триумфот во 2002 до поразите во 2024/2025

Циклусот на политичката моќ во македонскиот блок.Кога историјата се повторува

- Advertisement -

Македонската политичка сцена во изминативе две децении беше сведок на драматични промени на политичката моќ меѓу двете главни партии во македонскиот блок – СДСМ и ВМРО-ДПМНЕ. Три изборни моменти – легендарниот 15-ти септември 2002 година, парламентарните избори во мај 2024 и локалните избори во октомври 2025 – претставуваат клучни точки на пресврт кои илустрираат колку брзо може да се промени политичкиот пејзаж.

15-ти септември 2002: Историската победа на СДСМ

Контекст: Враќање на надежта

Парламентарните избори на 15 септември 2002 година се одржаа во специфичен момент за Македонија. Земјата излегуваше од вооружениот конфликт од 2001 година, а граѓаните бараа стабилност и враќање на нормалноста. ВМРО-ДПМНЕ беше на власт од 1998 година, но конфликтот од 2001 година го нагризе довербата на граѓаните.

Резултати: Убедлива победа

Коалиција “За Македонија заедно” (СДСМ)

• 338.668 гласови
• 60 пратенички мандати (од вкупно 120)
• Излезност: 73,4%

Коалиција ВМРО-ДПМНЕ – Либерална партија

• 193.823 гласови
• 33 пратенички мандати

Разлика: Околу 145.000 гласови во полза на СДСМ

Значење на победата

Ова не беше само изборна победа – тоа беше плебисцит. Со над 500.000 гласови (заедно со коалиционите партнери), СДСМ доби недвосмислен мандат од граѓаните. Бранко Црвенковски, лидерот на СДСМ,ја опиша победата како момент кога “граѓаните решија да ја вратат државата во своите раце”.

Љубчо Георгиевски, лидерот на ВМРО-ДПМНЕ, го признал тешкиот пораз и и честитал на победникот. Разликата од 80.000 гласови во неговото признание покажува дека порозот беше јасен уште во раните фази на бројањето.

Мај 2024: Огледална слика – Триумф на ВМРО-ДПМНЕ

Контекст: Исцрпена власт на СДСМ

По седум години на власт (2017-2024), СДСМ се соочи со слична ситуација како ВМРО-ДПМНЕ во 2002. Граѓаните беа фрустрирани од корупција, слаби економски резултати, висока инфлација и константните компромиси во надворешната политика, особено околу името на државата и односите со Бугарија.

Резултати: Тотален пораз

Коалиција “Твоја Македонија” (ВМРО-ДПМНЕ)

- Advertisement -

• 43,2% од гласовите
• 58 пратенички мандати

Коалиција “За европска иднина” (СДСМ)

• 15,3% од гласовите
• 18 пратенички мандати
• Излезност: 53,3%

Анализа на поразот

Ова беше историски дебакл за СДСМ – најлош изборен резултат во партиската историја. Падот од 46 мандати (во 2020) на само 18 мандати (во 2024) претставува колапс од скоро 61%.

Димитар Ковачевски, лидерот на СДСМ, признал: “Резултатот е разочарувачки и ова е голем удар за СДСМ”, и најави оставка откако ќе се најде нов лидер.

- Advertisement -

Паралелно, на претседателските избори, Гордана Силјановска-Давкова (ВМРО-ДПМНЕ) го победи актуелниот претседател Стево Пендаровски (СДСМ) со 65,1% наспроти 29,2% – разлика од преку два-на-еден.

Октомври 2025: Локални избори – Продолжување на доминацијата

Првиот круг: Потврдување на трендот

ВМРО-ДПМНЕ

• Над 300.000 гласови на национално ниво
• Победа во 30 општини (од 80) веќе во првиот круг
• 35,15% во Град Скопје (81.649 гласови, 18 советнички мандати)
• Освоени над 550 советнички места низ целата земја

СДСМ

• Градоначалници во само 3 општини во првиот круг (Крива Паланка, Богданци, Кривогаштани)
• 10,59% во Град Скопје (петто место!)
• Во некои општини трета, четврта, па дури и петта партија по број на гласови

Историски момент: Струмица

Посебно значајна е победата на ВМРО-ДПМНЕ во Струмица – традиционален бастион на СДСМ. Ова е прв пат по 20 години што ВМРО-ДПМНЕ го освојува овој град, со разлика од над 5.000 гласови во вториот круг.

Пад на поддршката

Според анализата на СДСМ, ВМРО-ДПМНЕ изгубила околу 135.000 гласови во споредба со парламентарните избори од 2024 (пад од 30,8%), но сепак остана убедлив победник.

СДСМ се соочи со реалноста дека во главниот град Скопје не можеше дури ниту да влезе во вториот круг за градоначалник, завршувајќи на четврто место, зад партии како Левица и Влен.

Паралели и поуки

1. Циклусот на политичката моќ (20-22 години)

Секој пат кога партијата е на власт подолго време, граѓаните ја казнуваат на изборите. Ниту ВМРО-ДПМНЕ во 2002, ниту СДСМ во 2024 не можеа да избегнат од овој образец.

2. Интензитетот на поразот

2002: ВМРО-ДПМНЕ изгуби со 145.000 гласови разлика

• Сепак задржа 33 мандати
• Остана втора политичка сила

2024: СДСМ изгуби со речиси тројно поголем процентуален пад

• Падна на само 18 мандати
• Разликата од ВМРО-ДПМНЕ е скоро 28%

Парадоксот е што порозот на СДСМ во 2024 е понижувачки од порозот на ВМРО-ДПМНЕ во 2002, и покрај тоа што општата излезност е пониска.

3. Улогата на кризите

• 2002: Вооружен конфликт во 2001, безбедносна криза
• 2024: Економска криза, висока корупција, криза на довербата

И во двата случаи, граѓаните бараа промена откако владејачката партија не успеа да се справи со кризата ефикасно.

4. Губењето на бастиони

• 2002: ВМРО-ДПМНЕ изгуби во градовите кои традиционално ги држеше
• 2025: СДСМ го изгуби Струмица по 20 години, како и Берово, Делчево, Маврово и Ростуше

Кога партијата почнува да губи во своите традиционални тврдини, тоа е знак за длабока криза.

5. Лидерските промени

• 2003: Љубчо Георгиевски се повлече, доаѓа Никола Груевски → ВМРО-ДПМНЕ се враќа на власт во 2006
• 2024: Димитар Ковачевски најави оставка → СДСМ бара нов лидер

Историјата покажува дека промената на лидерството може да биде клуч за обнова на партијата.

6. “Огледалните” изјави

Бранко Црвенковски (2002):

“Граѓаните плебисцитарно со 500.000 гласа решија да ја вратат државата на вистинскиот пат”

Христијан Мицкоски (2024):

“Ветивме победа, имаме победа. Ова е доказ дека граѓаните знаат што треба да се направи”

Двете партии користат речиси идентична реторика кога победуваат, но историјата покажува дека победите се привремени.

7. Град Скопје како барометар

Скопје традиционално гласа за СДСМ, така што падот во главниот град е особено болен за социјалдемократите.

Фактори што го одредуваат циклусот

Зошто владејачките партии губат?

1. Замор од власт – После неколку години, граѓаните се заситени од истата власт
2. Корупција и афери – Подолго на власт = повеќе можности за корупција
3. Неисполнети ветувања – Разликата меѓу ветувањата и реалноста станува очигледна
4. Економски тешкотии – Владите се казнуваат за економски проблеми, дури и кога не се целосно виновни
5. Губење на контакт со народот – Елитите стануваат отуѓени од секојдневните проблеми на граѓаните

Зошто опозициите победуваат?

1. Ветување за промена – “Ќе биде подобро” е моќна порака
2. Критика без одговорност – Опозицијата може да критикува без да мора да покаже резултати
3. Свеж почеток – Граѓаните сакаат да верувааат дека новата власт ќе биде поинаква
4. Акумулација на незадоволство – Сите проблеми се собираат врз владејачката партија

Предизвиците на новата власт (2024-?)

ВМРО-ДПМНЕ во 2024, како и СДСМ во 2002, доби огромен мандат и високи очекувања. Историјата покажува дека:

• СДСМ победи во 2002, но изгуби во 2006 (само 4 години власт)
• ВМРО-ДПМНЕ победи во 2006, но започна да губи довербата по 2015 (по 9 години)

Клучното прашање е: Дали ВМРО-ДПМНЕ ќе може да избегне од истите замки што ги фатија СДСМ помеѓу 2017-2024?

Предизвици пред новата власт:

1. Економски раст – Граѓаните бараат подобар животен стандард
2. Борба против корупцијата – Ветувањето мора да се претвори во дела
3. Европска интеграција – Балансирање помеѓу националните чувства и ЕУ условите
4. Односи со соседите – Бугарија, Грција, Србија
5. Одржување на единство – Внатрепартиските конфликти може да ја ослабнат владата

Клучни статистички споредби

Разлики во гласовите (апсолутни бројки)

Мандати во Собранието

Пад на СДСМ: Од 60 (2002) → 18 (2024) = 70% пад

Раст на ВМРО: Од 33 (2002) → 58 (2024) = 76% раст

Лекцијата на историјата

Изборите 2002, 2024 и 2025 година нудат јасна поука за македонската политика:

1. Ниедна партија не е непобедлива Најубедливите победи може да се претворат во најтешките порази во рок од неколку години.

2. Граѓаните имаат кратка меморија, но долг бес Брзо заборавааат на успесите, но не заборавааат на разочарувањата.

3. Моќта е привремена Историјата покажува дека секоја влада на крај губи довербата. Прашањето е колку долго ќе трае.

4. Победата носи семиња на пораз Триумфалната победа често води кон арогантност, која пак води кон пад.

5. Циклусот продолжува За 10-15 години, можеби ќе пишуваме за тоа како ВМРО-ДПМНЕ го изгубила довербата и како СДСМ се врати на власт.

Финална мисла

15-ти септември 2002 година остана запаметен како ден кога СДСМ триумфално се врати на власт. 8-ми мај 2024 ќе остане запаметен како ден кога СДСМ доживеа историски пораз. Локалните избори во октомври 2025 само го потврдија тој тренд.

За оние што славеа во 2002, 2024 беше студен туш. За оние што слават во 2024, историјата нуди предупредување: политичката фортуна е каприцна. Денешната победа може да биде утрешниот пораз.

Граѓаните на Македонија, меѓутоа, чекаат нешто повеќе од циклуси на триумфи и пораз – чекаат вистински напредок, стабилност и подобар живот. Дали новата власт ќе го исполни тоа очекување, времето ќе покаже.

Сашо Денесовски