Обвинителството постапува за Вардариште, но зошто се сокрива големата реална слика?
Охрид 11-09.2026 .Додека обвинителството конечно започна постапка за дивата депонија Вардариште, таа претставува само врв на ледениот брег во системската криза со управување со отпад во Северна Македонија. Веќе повеќе од 20 години, организирани групи неказнето водат црн бизнис со отпад, создаваат диви депонии каде што редовно избиваат пожари, а властите од сите политички провениенции молчат.
Букововската бомба: 20 години необјаснет мир
Депонијата „Буково” крај истоименото место кај Охрид претставува парадигма на проблемот. Веќе повеќе од две децении, определени групи од Охрид и Ресен си тераат бизнис на црно на оваа локација, а според локалните извори, никому со години влакно не му паѓа од глава.
Методот е едноставен и профитабилен: откако ќе се собере пластиката, се пристапува кон намерно палење на депонијата. Со горењето излегуваат на површина металите, кои потоа се собираат во бали заедно со ПЕТ пластиката и се транспортираат до претпријатијата што работат со отпад.
Системски проблем низ цела земја
Истата слика се повторува низ скоро сите депонии во Северна Македонија. На секоја локација се наоѓаат цели населби од ромско население со шатори, кои работат за определени “газди”. Во секој град тоа е јавна тајна, но властите упорно молчат.
Резултатите се катастрофални за јавното здравје: при опожарување на депонијата Буково, цел Охрид се обвиткува во густ чад и смрдеа, додека се чека господ со врнежите од дожд да ја заврши работата на гаснење.
Бројки што тревожат
Според официјалните податоци од Државниот завод за статистика:
- Во 2024 година во Северна Македонија се произведени 915.943 тони комунален отпад
- Годишно се произведуваат 456 килограми отпад по жител
- Од вкупно произведениот отпад, општинските претпријатија собрале само 632.484 тони
- Разликата од над 280.000 тони отпад годишно „исчезнува” без трага
Ромските населби: Жртви на системот
По цела земјата постојат околу 1.000 илегални депонии, чиј број постојано варира зависно од тоа дали локалните општини ги чистат, но и колку “напор” вложуваат граѓаните во создавање нови локации за илегално фрлање отпад.
Европските критики и празните ветувања
Европската комисија константно ја критикува Македонија за катастрофалното управување со отпад. Во последниот извештај за Северна Македонија од 2024 година, Европската комисија критикуваше дека законите за управување со отпад сè уште не се донесени, а имплементацијата на интегриран регионален систем за управување со отпад во регионот на земјата се одложува.
Години наназад се планира изградба на регионални депонии, но ниту една не започна да се гради.
Жешки зделки : Увозот на илегален отпад
Покрај локалните проблеми, истражувачките извештаи покажуваат дека илегален отпад сè уште се увезува во Македонија, и покрај владината забрана по донесувањето на законот што го спречува користењето отпад за генерирање енергија.
Според извештајот на “Фокус”, илегалниот отпад продолжува да се испорачува од Италија, но прво се процесира во Албанија и Бугарија пред да влезе во Македонија.
Политичкиот „социјален мир”
Властите од било која политичка провениенција не сакаат да стават крај на оваа појава. На некој начин го купуваат социјалниот мир, дозволувајќи илегалните активности да продолжат неказнето.
Овој пристап има драматични последици:
- Загадување на воздухот со канцерогени супстанции
- Загадување на почвата и подземните води
- Сериозна закана за јавното здравје
- Нарушување на меѓународниот углед на земјата
Потребна е храброст за системски промени
Случајот со Вардариште е само почеток. За да се реши оваа криза, потребни се:
- Систематски пристап кон затворање на сите нестандардни депонии
- Изградба на модерни регионални депонии според европските стандарди
- Строга контрола и казнување на илегалните активности
- Социјални програми за интеграција на ромското население во легалната економија
- Транспарентност во работењето на институциите
Молчењето повеќе не е опција. Граѓаните заслужуваат да знаат зошто се трпи овој еколошки тероризам и кога конечно ќе се стави крај на црниот бизнис што ги труе нивните семејства.
Сашо Денесовски
