Со воена парада, Хрватска ја одбележува 30-годишнината од ослободувањето од делумна окупација, пишува Дојче Веле. Сепак, прославата покренува бројни прашања – за моменталната позиција на Хрватска, но и за нејзиното минато.
Во наредните денови, Хрватска ќе ја прослави 30-годишнината од својата воено-полициска операција „Бура“, вклучувајќи воена парада, или парада на вооружените сили, што ќе се одржи во четврток, 31 август, во Загреб. Сепак, се чини дека самиот настан има повеќе од едноставна, иако „заокружена“ годишнина, пишува Дојче Веле.
На пример, договорено е масовно вооружување на земјите-членки на НАТО. Ова ќе бара повеќе од двојно повеќе буџетски инвестиции отколку денес, па затоа таквиот трошок треба да се оправда на донекаде убедлив начин.
За ова ќе се користи дел од најновите парчиња скапа воена опрема што Хрватска неодамна ги набави, но парадата секако има и функција на популаризирање на воената служба воопшто. Имено, во тек се подготовки за повторно воведување на задолжителна воена служба во таа земја. Ова е четврта парада во 34-годишната историја на Република Хрватска.
ДВ разговараше со независниот политички аналитичар Давор Џенер за тезата што беше нагласена во некои делови од јавноста во последните недели – дека парадата се организира првенствено за да се испрати порака до Србија, која затоа наскоро, во септември, ќе организира своја парада како одговор на таа порака.
„Нема причина да се споредуваат двете паради, едноставно затоа што Хрватска е во НАТО, па затоа не гради свој одбранбен систем самостојно, а не првенствено во однос на Србија. Сепак, секако е очигледно дека Александар Вучиќ е многу инсистирачки на таа споредба“, вели Џенер.
„На пример, тој беше многу загрижен за фактот дека во последните години Србија ја надмина Хрватска во индексите на воена подготвеност“, додаде тој, „додека тука немаше посебна врева околу тоа“.
Како и некои други аналитичари во Хрватска, Џенеро смета дека нема реално место за тезата дека двете соседни земји се отсликуваат една со друга преку овие манифестации. Од хрватска перспектива, убеден е тој, фокусот е повеќе на некои други аспекти, кои се многу порелевантни од која било причина за нов соседски антагонизам. „И двата се однесуваат на контекстот на НАТО и немаат никаква врска со Србија“, нагласува Џенеро.
Првенствено станува збор за неодамнешното преуредување на односите во НАТО по нападот на Русија врз Украина и почетокот на вториот мандат на американскиот претседател Доналд Трамп: „Помина период познат како Пакс Американа, но сега сè стана сомнително и проблематично, а пред сè трошоците за одбрана на Европа. Поврзано со ова е и општото редизајнирање на економските и политичките односи меѓу државите и континентите. Хрватска бара свое место во ова. А особено, бара начин некако да ги компензира планираните трошоци за армијата. Да користи вооружување за развој на својата индустрија.“
„Сепак, засега имаме само две важни корпорации во ова, ХС Продукт и Шестан Буш, со новини од компанијата Орка кои изгледаат интересно. Од друга страна, крајно е непријатно што Хрватска ја уништи својата бродоградбена индустрија, па сега веќе нема капацитет да гради сопствена воена флота. А мора да има една, исто така и поради крајбрежната стража“, заклучи Давор Џенеро.
Се претпоставува, барем, дека Хрватска ќе излезе економски на врвот кога станува збор за вооружување. Растот на воениот систем ќе биде тешко да се оправда, а последиците ќе се почувствуваат во цивилните јавни трошоци.
Иван Шибер, експерт по политичка психологија и маркетинг и професор по заслуги на Универзитетот во Загреб, смета дека сме сведоци на тоа како цела Хрватска се обидува да најде потпорни точки за да ја оправда логиката на владата и општата ситуација. И тоа се карактеризира, според него, со беда и беда.
„Ова не се премногу груби зборови“, вели Шибер за ДВ, „бидејќи е толку политички, економски и демографски, и секако. Заоблената бројка на годишнината од операцијата „Бура“ е практична за рекламирање. Сепак, би ја споредил таа парада и нејзината секако значителна цена со таа скромна, маргинална комеморација пред два и пол месеци.“
Тој се осврнува на прославата на 70-годишнината од крајот на Втората светска војна во Хрватска. Владата беше доста резервирана во врска со тоа.
„Но, затоа медиумите можеа да прочитаат дека не станува збор за ослободување, што е став неформално поддржан од најсилните политички сили во земјата. Според нив, Хрватска започнала дури во 1991 година, додека целата наша праисторија е тага и жалост. Секако, не сакам да го намалам значењето на операцијата „Бура“ или нејзиното прославување со овие забелешки, но за нас историската слика е крајно неурамнотежена, како во САД со Граѓанската војна“, вели Иван Шибер.
Проблемот со партизаните и усташите продолжува
„Знаете, во филмовите и на други места секогаш можете да го почувствувате во преден план тој вид страдање на американскиот Југ“, додава политикологот, „и нивната традиција и очигледно, изразено негодување. Но, кога зборуваме за Америка, во Хрватска треба да знаеме и дека, на пример, целото ирско имигрантско население таму било испратено директно на фронтовската линија, во замена за државјанство! Го споменувам ова поради денешните најави за некои нови војни, според Оваа парада е исто така во одредена врска со ова. Но, сè уште имаме проблем со Втората светска војна, партизаните и усташите, каде што победата на едниот автоматски значи пораз на другиот, без компромис.“
Шибер инсистира на ставот дека презентацијата на оружје не може да биде од толку големо значење за Хрватска колку што би била доследно претставување на националната политика и кредибилна позиција во меѓународните односи. „Хрватските државни власти мора да се усогласат со нашиот устав, да престанат да се срамат од победата во Втората светска војна и искрено да се свртат кон тие вредности – и парадите ќе го добијат своето“, рече тој за овогодинешното одбележување на операцијата „Бура“ и – стекнувањето ново оружје.
Зад оваа политика на интензивно вооружување мора да стои конкретна политика на односи кон сопственото минато, земајќи ги предвид четириесеттите и деведесеттите години од минатиот век, или ќе биде тешко да се зборува за каква било иднина за Хрватска, убеден е Шибер.
