Србија, како и Република Српска, денес го одбележуваат Денот на српското единство, слобода и национално знаме во спомен на 15 септември 1918 година, кога српската војска го проби Солунскиот фронт, што доведе до распад на сојузот на Централните сили и крајот на Првата светска војна.
Во текот на следните седум дена, во Белград ќе се одржат настани, парламентарен форум и заедничка седница на владите на Република Српска и Србија. Прославата ќе заврши на 20 септември со воена парада пред Палатата на Србија во Белград, објави РТС.
На 11 септември 2020 година, Владата на Србија одлучи да го одбележи денот на пробивањето на Солунскиот фронт, 15 септември, како Ден на српското единство, слобода и национално знаме. Истата одлука ја донесе и Владата на Република Српска.
Колапсот на фронтовите на Централните сили, предизвикан од српскиот пробив на Солунскиот фронт, доведе до крајот на Првата светска војна, најразорната војна што светот некогаш ја видел, со капитулација прво на Бугарија и Турција, потоа на Австро-Унгарија и Германија.
Победата во Првата светска војна, пробивот на Солунскиот фронт, крајот на Првата светска војна и формирањето на Кралството на Србите, Хрватите и Словенците, е еден од најголемите успеси во целата историја на Србите.
Откако ја ослободи територијата на Кралството Србија и Белград, српската војска веднаш продолжи со ослободувањето на своите сонародници, Србите од поранешното Австроунгарско Царство, а потоа и на другите јужнословенски народи, со што ја постигна претходно официјално прогласената цел за ослободување и обединување, и формирајќи нова заедничка држава, Кралството на Србите, Хрватите и Словенците, или од 1929 година Кралството Југославија.
Со натчовечки напори, Србите го пробија Солунскиот фронт победувајќи ги бугарско-германските сили што го држеа тој дел од бојната линија.
На пробивот му претходеше деветчасовен артилериски напад
На пробивот му претходеше масовен артилериски напад, кој траеше континуирано девет часа. Приближно 2.000 топови со долг дострел беа во акција. Оганот со огромна разорна моќ траеше до почетокот на пробивот на 15 септември во 5:30 часот наутро. Во исто време, постепеното приближување на српските војници кон непријателските позиции беше во тек. Тоа беше макотрпно искачување до врвовите каде што беа вкоренети Бугарите, Германците и Австроунгарците. Потоа дојде нападот, пробивот, со жестоки напади од војници кои претходните часови ги поминале држејќи се за планинските падини, додека непријателот бил удиран од артилерија над нив како подготовка за пробив.
Потоа, додека српското напредување продолжувало со брзо темпо, на чудење не само на непријателот, туку и на сојузниците, најслабата алка во синџирот на Централните сили се распаднала.
Конечно, Бугарија, откако целата нејзина армија им се предала на Србите, капитулирала на 29 септември.
Австро-Унгарија капитулираше, по Турција, на 3 ноември. Потпишувањето на примирјето со Германија на Западниот фронт на 11 ноември го означи крајот на Првата светска војна.
Валидна илустрација за состојбата на умот од тие денови е секако обраќањето на германскиот цар Вилхелм II до бугарскиот монарх Фердинанд, во кое беше наведено дека е срамно што, како што рече тој, 60.000 Срби го одлучиле исходот од војната.
На Солунскиот фронт имало српски, француски, британски и италијански војници, заедно со некои Грци, како и Руси, сè до последните месеци од 1917 година, кога се побуниле по револуционерните настани во Русија таа година, а оваа формација била распуштена. Французите биле најбројни, значаен дел од војниците од колониите.
Од друга страна, на спротивната страна на фронтот биле стационирани германски, бугарски и австроунгарски војници, при што Бугарите биле најбројни.
Солунскиот фронт беше основан по неуспехот на операцијата на Галиполе
Солунскиот фронт беше основан по неуспехот на операцијата на Галиполе. Тоа беше обид на Британците да го окупираат полуостровот контролиран од Дарданелите, што ќе го отвореше патот кон Цариград. Сепак, Турците, со помош од Германците, успешно ги одбија напаѓачките британски трупи на Галиполе. И тука, поголемиот дел од британскиот контингент се состоеше од трупи од колониите, главно од Австралија и Индија.
Потоа, со истоварувањето на две француски и една британска дивизија во Солун во октомври 1915 година, започна формирањето на нов фронт во внатрешноста на тој град.
Србите, кои дотогаш се опоравуваа на Крф, од март до средината на мај 1916 година по трагичното повлекување преку планинските превои од Косово и Метохија кон Јадранското Море, беа префрлени и во внатрешноста на Солун во зимата 1915/1916 година. Имаше, колку што е познато, 6.025 офицери и 124.190 војници.
Солунскиот фронт, со вкупна должина од околу 600 километри, исто така наречен Балкански, Македонски или Јужен фронт, вклучуваше движење од Јадранот кон
Јонскиот брег, малку северно од Валона, источно до Дедеагача на егејскиот брег, денешен Александрополис.
Први победи на Солунскиот фронт
Србите ги постигнаа своите први сериозни победи на Солунскиот фронт во септември 1916 година со окупирање на Кајмакчалани, со што ги ослободија првите чекори на поробената татковина, а потоа и со ослободување на Битола во ноември 1916 година.
Една од последиците од Битката кај Кајмакчалани беше распуштањето на Третата српска армија на 28 март 1917 година поради ужасни загуби. Останатите мажи потоа беа прераспределени во Првата и Втората армија, пишува РТС.
Во јуни 1918 година, Франсоа д’Епер, врховен командант на сојузничките сили на Солунскиот фронт, за време на состанокот со регентот Александар Караѓорѓевиќ и српските генерали, се договорил за голема офанзива што се случила во средината на септември 1918 година.
Пробивот бил направен во секторот Добро Поље – Ветерник – Козјак, каде што се наоѓале Србите, на кои им бил доделен главниот удар за време на пробивот. Првата и Втората српска армија, имено шест пешадиски и една коњаничка дивизија, биле засилени со две француски пешадиски дивизии.
Првата српска армија ја командувал генералот Петар Бојовиќ, Втората војводата Степа Степановиќ. Командант на штабот бил војводата Живојин Мишиќ.
Волонтерите во српската армија најборбениот елемент
Во тоа време, на Солунскиот фронт имало до 140.000 Срби, од кои приближно 25.000 биле волонтери, речиси исклучиво Срби од Австроунгарската империја, некои од заробеништво во Русија, а некои од Америка. Во последната фаза од војната, според современите извештаи, волонтерите биле најборбениот елемент на српската армија.
Пробивот бил постигнат од 15 до 17 септември 1918 година, на фронтот на две бугарски дивизии. Првичната намера на сојузничката команда, воената цел, била да ја контролира долината на Повардарје. Сепак, жестокиот напредок на Србите сè променил. Така, наместо почетните, ограничени цели, следел жесток пробив кон север, пишува РТС.
Откако Белград бил ослободен на 1 ноември, српската армија продолжила да напредува, првенствено со цел да ја ослободи Војводина, а потоа кон запад, кон Караванке Планини, Риека, Далмација и Прекмурје.
Генералот Петар Бојовиќ бил награден со чин војвода за успешно водење на пробивот и офанзивата.
Анексијата на неослободените региони кон Србија
Врвот на српските победи биле одлуките на Србите од претходно неослободените региони да ја анектираат Србија. Војводина ја прогласи својата анексија кон Кралството Србија на 25 ноември 1918 година, додека Срем донесе идентична одлука на Собранието во Рума еден ден претходно. Црна Гора ја прогласи својата анексија на 26 ноември.
На 1 декември 1918 година, регентот Александар Караѓорѓевиќ го прогласи создавањето на Кралството на Србите, Хрватите и Словенците во палатата Крсмановиќ на Теразије во Белград, со што се постигна обединувањето кон кое се стремеле генерации.
