Европската вселенска агенција (ЕСА) во соработка со американската вселенска агенција НАСА разви роботизирано вселенско летало Solar Orbiter, и за прв пат во историјата – добиени се слики од половите на Сонцето.
„Сонцето е нашата најблиска ѕвезда, ни дава живот и е потенцијален нарушувач на современите вселенски и копнени енергетски системи, па затоа наша обврска е да разбереме како функционира и да го предвидиме неговото однесување. Новите уникатни погледи се почеток на нова ера на соларната наука“, рече астрофизичарката Керол Мандел од Европската вселенска агенција.
Половите на Сонцето долго време беа проблематични за соларната физика. Како и другите планети во Сончевиот систем, Земјата орбитира повеќе или помалку околу екваторот на Сонцето. Човештвото никогаш немало јасен поглед на горниот и долниот дел од нашата ѕвезда, објавува РТС.
Добар, јасен поглед на половите би обезбедил многу нови информации што научниците би можеле да ги користат. Solar Orbiter го овозможи овој јасен поглед, со голем напор. Исто така, ова е совршено време за ваков вид набљудување: Сонцето излегува од сончевиот максимум, периодот во кој се случува оваа поларна пресвртница. Во февруари 2025 година, вселенското летало, кое нормално орбитира околу центарот на сонцето, ја навали својата орбита за 17 степени – доволно за конечно да го види полот.
Солар Орбитер веќе ги набљудуваше двата пола на сонцето, прво јужниот пол, а потоа северниот пол, а податоците од северниот пол се очекува да пристигнат во наредните недели или месеци.
Претходните орбитатори ги навалија своите орбити само за 7 степени, со исклучок на орбитерот Улис, кој за жал не носеше опрема за снимање бидејќи направи три возбудливи премини директно над сончевите полови помеѓу 1994 и 2008 година.
„Не знаевме точно што да очекуваме од тие први набљудувања“, вели астрофизичарот Сами Соланки од Институтот Макс Планк за истражување на Сончевиот систем во Германија, додавајќи: „Сончевите полови се буквално terra incognita“.
Комбинација од три инструменти
Три инструменти за снимање направија детални мерења на јужниот пол на сонцето во текот на неколкудневните набљудувања: Полариметрискиот и хелиосеизмичкиот снимач (PHI) ги испитуваше магнетните полиња на сонцето, што се манифестира со поларизацијата на неговата светлина; Екстремниот ултравиолетов снимач (EUI) направи набљудувања на специфични бранови должини за да ги слика фините структури во атмосферата на сонцето; а инструментот Спектралниот коронален снимач на животната средина (SPICE) дава увид во ултравиолетовото и екстремното ултравиолетово зрачење за да ја испита температурата и составот на короната на сонцето.
„Магнетното поле на јужниот пол беше малку фасцинантна збрка за време на периодот на набљудување на Solar Orbiter. Како што се смирува поларниот спин, едниот поларитет се зајакнува, а другиот ослабува, сè до сончевиот минимум, кога магнетното поле е најуредено пред повторно да почне да се менува“, објаснуваат експертите.
Во меѓувреме, SPICE го следи движењето на јаглеродните јони во регион на сончевата корона познат како транзициски регион, каде што температурите брзо се зголемуваат за илјадници степени. Мапата на осветленоста открива како се распоредени јоните, додека Доплеровата мапа покажува колку брзо јоните се движеле подалеку од или кон Соларниот орбитер во времето на набљудувањето.
Начинот на кој честичките се движат во сончевата атмосфера е клучен за разбирање на сончевиот ветер – постојаниот поток на наелектризирани честички што дуваат од Сонцето во Сончевиот систем.
Скалило на скалите кон небото на Соларниот орбитер
За само кратко време, вселенското летало собра доволно податоци за да ги држи научниците зафатени во годините што доаѓаат. Но, тие податоци се само почеток. Соларниот орбитер ќе продолжи да орбитира околу Сонцето со наклон од 17 степени до декември 2026 година, кога наклонот ќе се зголеми на 24 степени. Потоа ќе се зголеми на 33 степени во јуни 2029 година.
„Ова е само првиот чекор на „скалите кон небото“ на Солар Орбитер. Во наредните години, вселенското летало ќе продолжи да се искачува надвор од еклиптичната рамнина за сè подобри погледи на поларните региони на Сонцето. Овие податоци ќе го трансформираат нашето разбирање за магнетното поле на Сонцето, сончевиот ветер и сончевата активност“, вели астрономот на Европската вселенска агенција, Даниел Милер.
