“Додека не видам Македонец во бугарскиот комитет за малцинства, НЕМА ДА ПОМРДНАМ НИ МИЛИМЕТАР”
Контекст на изјавата
Изјавата на премиерот на Северна Македонија се појавува во контекст на сложените билатерални односи со Бугарија, особено во врска со европските интеграции и прашањата за историјата, јазикот и идентитетот. Оваа изјава претставува јасна позиција во преговорите и дипломатските односи меѓу двете земји.
Политичка димензија
Принцип на реципроцитет Изјавата се заснова на фундаменталниот дипломатски принцип на реципроцитет – “исто за исто”. Ако Бугарија очекува определени отстапки од Северна Македонија, логично е да постојат соодветни чекори и од нивна страна.
Национален интерес наспроти дипломатски притисок Премиерот јасно стави граница меѓу она што е подготвен да прифати и она што го смета за неприфатливо. Ова е класичен пример на зачувување на националниот интерес под дипломатски притисок.
Јавна дипломатија Изјавата не е наменета само за бугарската страна, туку и за домашната јавност, којашто треба да биде уверена дека владата не ќе прави непотребни отстапки.
Правна и институционална анализа
Прашањето за малцинствата Комитетите за малцинства се важни институции за заштита на правата на етничките заедници. Постоењето на македонско малцинство во Бугарија е фактичка реалност, без оглед на официјалните позиции.
Меѓународни стандарди Според европските стандарди за заштита на малцинствата, секоја земја треба да ги признае и заштити правата на своите малцински заедници, вклучувајќи го и правото на самоидентификување.
Уставни гаранции Двете земји имаат уставни обврски за заштита на малцинските права, што прави ова прашање не само политичко, туку и правно.
Стратегиска комуникација
Јасност на позицијата Изјавата не остава простор за двосмислености. Јасно е што се очекува од бугарската страна за да се продолжи со дијалогот.
Мерлива цел За разлика од многу дипломатски изјави, оваа поставува конкретна, мерлива цел – формирање на комитет или вклучување на македонски претставници во постоечките структури.
Временска рамка Изјавата не поставува временски рок, што оставја простор за преговори, но истовремено прави јасно дека ова е предуслов за понатамошни чекори.
Дипломатски ефекти
Притисок врз Бугарија Изјавата ја става Бугарија во позиција каде што мора да реагира. Игнорирањето на барањето може да биде протолкувано како отсуство на добра волја за решавање на спорните прашања.
Меѓународна перцепција Европската унија и меѓународните партнери можат да ја видат оваа позиција како разумен барање за реципроцитет во билатералните односи.
Домашна поддршка Ваквата позиција веројатно ќе биде позитивно прифатена од домашната јавност, која очекува цврста одбрана на националните интереси.
Можни сценарија за развој
Позитивен исход Ако Бугарија го прифати барањето, тоа би можело да отвори нов простор за конструктивен диалог и решавање на другите спорни прашања.
Статус кво Ако не дојде до промени, преговорите ризикуваат да останат во тековната позиција, што не одговара на никого.
Есклација Во најлош случај, ваквата позиција може да доведе до дополнително заострување на односите, што би било штетно за двете земји.
Историски паралели
Слични дипломатски позиции биле зафатени и во минатото, кога земјите поставувале јасни услови за продолжување на дијалогот. Историјата покажува дека честопати токму ваквите јасни позиции доведуваат до напредок во преговорите.
Заклучок
Изјавата на премиерот претставува пример на јасна, недвосмислена дипломатска комуникација. Таа се заснова на легитимни принципи на реципроцитет и еднаквост во третманот на малцинствата. Без оглед на тоа како ќе се развијат натамошните настани, оваа изјава ќе остане запамтена како момент кога беше јасно артикулирана позицијата на Северна Македонија во сложените односи со соседна Бугарија.
Успехот на оваа стратегија ќе зависи од подготвеноста на двете страни да најдат конструктивни решенија кои ќе ги зачуваат достоинството и интересите на двете народи.
Сашо Денесовски-Магистер на политички науки
