Во Србија по 2050 година ќе има 13,5 пати повеќе денови поминати во топлотни бранови во текот на годината отколку пред неколку децении.
Ова предвидување, понудено од сегашните климатски модели, имплицира дека во средината на 21 век просечното зголемување на температурата во Србија ќе достигне 2,2 степени.
Како е тоа можно? Зошто навидум малото зголемување на просечната температура доведува до зголемување на зачестеноста и интензитетот на, на пример, топлотни бранови или суши? Одговорот лежи во физиката на атмосферата на Земјата.
„Велиме дека е детерминиран хаос, бидејќи законите што ја регулираат атмосферата се нелинеарни: мала промена на средната вредност предизвикува голема промена „на краевите“, односно во зачестеноста на појавата на екстремни настани. Затоа, дури и мала промена на просечната температура на воздухот има потенцијал да развие разорни последици во форма на екстреми како што се силни и почести топлотни бранови, суши, поплави“, Ирида Лазиќ, докторанд на Физичкиот факултет во Белград. раскажува за Клима 101.
Летата во Србија ќе траат до шест месеци
Србија се наоѓа во т.н транзитна зона, бидејќи во исто време страда од проширување на медитеранскиот појас преку почеста појава на суши, а од друга страна страда од влажни тенденции кои се на север.
„Иако не можеме да кажеме дека нашата клима ќе биде како Медитеранот, нашите лета се повеќе ќе личат на Медитеранот, со многу високи температури и малку врнежи. „Зимите ќе станат потопли, веќе имаме тренд на намалување на деновите со снег, иако спорадично може да очекуваме епизоди со пообилни снежни врнежи“, вели Лазиќ.
Општо земено, границите меѓу годишните времиња ќе се намалат, а летото може да трае и до шест месеци.
Во Србија, врз основа на моделот користен во последниот извештај на IPCC, и гледајќи го најблагото сценарио за емисија, годишната температурна аномалија за периодот 2060-2079 година. година во однос на последниот период од 1995 до 2014 година е околу +1,3 степени, а промената е поголема во источниот дел на Србија. Од другата страна на вагата, аномалијата е алармантна и изнесува околу 3,7 степени.
Оваа информација се однесува само на просечната годишна температура, додека порастот во текот на летото е поголем и изнесува 5,45 степени за најлошото сценарио за емисија.
Разликите меѓу овие крајности се навистина големи – и треба да се има на ум дека во методологијата што ја користи IPCC има интермедијарни сценарија.
„Но, корисно е да се погледне опсегот, и на крајот на краиштата, да се има предвид што вели модерната наука: како би изгледал светот кога целосно би ја игнорирале опасноста од климатските промени?
Топли ноќи
Во Србија во периодот 2060-2079 година, ако се гледа најблагото сценарио, секоја година во просек ќе има уште 10 тропски ноќи, со температури за 20 степени повисоки од денешните. Но, гледајќи го најлошото сценарио, зголемувањето на аномалиите е 55 повеќе тропски ноќи, во просек, секоја година.
Во овој случај, големите градови кои претставуваат урбани острови на топлина се особено изложени на ризик. Токму тоа е проблемот што урбаните средини со најголема концентрација на население не успеваат да се разладат во текот на ноќта поради радијација, туку само од ден на ден стануваат се потопли и имаат поголема изложеност на топлотни бранови.
Од друга страна, индексот на топлотниот бран, односно бројот на денови во рамките на топлотниот бран, се зголеми на 30 дена во најблагото сценарио и до 130 дена во најлошото сценарио. Важно е да се напомене дека топлотните бранови се дефинираат како најмалку шест последователни денови со екстремно високи температури во споредба со просекот за тој дел од годината; тие се таму, со други зборови, дури и за време на невообичаено топла зима – но тие се најопасни во лето.
„Последиците од климатските промени се разновидни: на пример, поради зголемувањето на температурата, особено на крајот на зимата и почетокот на пролетта, растенијата порано го започнуваат вегетацискиот процес, а вегетацискиот период се продолжува. Кај моделите, ова зголемување се движи од 20 дена во најблагото сценарио до дури 60 дена во најлошото сценарио. „Промените во вегетацијата на растенијата можат да имаат сериозни последици за годишниот род“, заклучува Лазиќ.
